Tüp bebek tedavisinde, uzman doktor anne adayının yumurtalarının yeterli olmayan bir şekilde cevap verdiğini düşünür ve bu tedavini kişiye bir faydası olmayacağı kanısına varmış ise tedaviyi kesebilir ve işlemi yarıda bırakabilir. Adaylara tavsiye edilen beslenme düzeni, doğru ayarlanmış ilaç dozu, kan hormonlarının seviyesi, ultrasonda takip edilen yumurtalıkların görüntüsü ve en önemlisi anne adayının yaşı yumurtalık rezervlerinde değişiklik gözlenmesine yol açar. IVF siklusları, az veya fazla sayıda folikül gelişmesi gibi, birçok çeşitli sebep yüzünden iptal edilebilmektedir. Yumurtalıkları uyarıcı ilaçlara verilen yanıtın yetersiz olması sebebiyle siklus iptal etme oranları, yaşla beraber özellikle de 35 yaşın üzerinde fazlalaşmaktadır. Yeterli olmayan yumurtalık yanıtı yüzünden iptal edilen siklus, daha sonra uygulanan denemeler için dag farkılı tedavi yöntemlerinin denenmesini ve daha iyi yanıt alınması için oldukça faydalı olabilir. Kimi zaman, fazla sayıda folikül gelişmesi neticesi ciddi ‘Ovaryan Hiperstimülasyon Sendromu (OHSS) riski sebebiyle de siklus iptal edilebilir.
Bu durumun büyük bir hayal kırıklığı yaratabileceği kişiler ve doktorlar tarafından kabul edilmektedir, fakat kimi zaman komplikasyon riskine önlem olarak ve daha ileri dönemlerde başarı olasılığını çoğaltmak için ilaçların kesilmesinin gerekli olduğu akıldan çıkarılmamalıdır. Siklusun iptal edilmesini gerektiren durumlarda, hastadan enjeksiyonların kesilmesi talep edilecektir. Bu durumda, hCG enjeksiyonu uygulanmayacak ve yumurta toplama işlemi yapılmayacaktır.
Siklus iptali, bir daha tedavi şansının olamayacağı manasına gelmez. Bir sonraki denemede önceki tedavi dönemi göz önünde alınarak tedavi planı yeniden düzenlenir ve daha uygun bir tedavi ile hamilelik olasılığı artacaktır.
Yumurtaların İstenilen Seviyeye Ulaşamadığı Durumlarda
Tüm bu tedavilerin uygulanmasına karşın, hasta istenilen cevabı vermeyebilir. Bu halde, yumurtalarda istenilen gelişme olmayabilir ve kişiler beklenen cevabı vermeyebilir. Bu hastalarda tedavinin iptal edilmesi ve yeni bir tedaviye başlanmasına ihtiyaç duyulabilir. Bazı hastalarda arzu edilen yumurtalık yeterliliğine ulaşmak oldukça zordur. Bu hastalarda da uzmanın isteği ile tedavi tamamen sonlandırılır.
Yumurtaların toplanacağı zaman, içlerinde olgunlaşmış folikler var olsa dahi içlerinden yumurta temin edilememe riski bulunur. Zamanından önce çatlayan yumurtaların yumurta toplama gününden önce çatlaması bu duruma yol açar. Bu olması istenmeyen bir durum olsa da, çoğunlukla yaşı ilerlemiş ve yumurta üretimi azalmış kadılarda ortaya çıkar. Oldukça ender de olsa boş folikül sendromu meydana gelebilir. Bu durum, içerisinde yumurta olmamış folikül toplanmasına denir. Bu gibi vakalarla %1 den daha az karşılaşılır. Foliküllerden toplanan yumurtalar, döllenmeyebilir. Bu durumla karşılaşılması mikroenjeksiyon yöntemi kullanılarak aşılabilese de, nadiren karşılaşılan bir durumdur. Hastaların %2 ile %5 inde normalin dışında yumurtalar ya da anormal spermlerden ötürü döllenme oluşmaz. Oldukça nadiren de olsa, bazı yumurtalar döllense dahi bölünmeyebilir. Bu durumda sayıca az ve kalitesi çok kötü olan yumurtalar da ortaya çıkabilir.
Baba Adayında Sperm Bulunamama Durumu
Baba adayına ameliyat yapılmasına karşın sperm bulunamadığı zamanlar olabilir. Bu duruma azosperm ismi verilir ve bu durumla karşı karşıya kalındığında kadından yumurta toplama işlemi uygulanmadan tedavi tamamlanır.
Preimplantasyon genetik tanı (PGD) uygulanan fakat normal gelişim göstermeyen embriyolar bulunmuşsa bu durumda anne adayının rahmine transfer yapılmaz.
PGD analizleri düzgün olsa dahi eğer HLA yani hücrelerin yapısı uyumlu değil ise embriyo nakli gerçekleşemez. Yani hem PGD, hem de HLA testlerini geçen embriyoların nakledilmesi gerçekleşir.
Tüp Bebek Denemesinin Tekrarlanabilme Sayısı
Tüp bebek tedavisi kadının yumurtalık rezervlerinin nasıl olduğu ve kalitesi, baba adayının sperminin kalitesi ve canlılığı el verdiğince yani sağlıklı embriyo temin edilip nakli sağlanabildiği koşulda maddi ve manevi olarak yeterli olunabildiği kadar denenebilecek, deneme sayısı kişilere bağlı olan bir tedavi yöntemidir. Tedavinin maliyetini düşürmesi bakımından elde edilen sağlıklı embriyolar dondurulup daha sonraki aktarımlarda da kullanılabilir. Bu şekilde anne adayının alacağı ilaç dozajı düşürülmüş de olur. Dondurulmuş olan embriyoları ya da her defasında elde edilecek taze embriyoların senede dört defayı geçmeyecek şekilde transferi sağlanabilir.
Tüp Bebek Tedavisinde Lazer Kullanımı
Döllenmiş yumurtaların gelişimi ve beslenmesi tutunduğu rahim duvarı tarafından gerçekleşir. Rahim duvarının zarı olması gerektiğinden kalın ise buraya tutunması gerçekleşmez ve hamilelik oluşmaz. Bu zarın inceltilmesi ya da embriyonun tutunabileceği bir delik açılması için uygulanan ilaç yöntemlerinin dışında günümüzde bu yöntem lazerle de uygulanmaktadır.
Kısaca bu tüp bebek iptal, aşağıdaki etkenler sebebiyle yapılır.
Genetik test yapılan durumlarda normal bir embriyo saptanamayabilir. Bu durumda embriyo transferi gerçekleştirilmez ve tüp bebek tedavisi iptal olur.
Toplanmış olan yumurtalar döllenmeyebilir. Bu durum mikroenjeksiyon uygulamalarında oldukça nadir gerçekleşir. Ancak %2–5’ inde anormal yumurtalara ya da spermlere bağlı olarak döllenme gerçekleşmeyebilir.
Baba adayının ameliyatı ile TESE ya da TESA sperm saptanamayabilir. Bu gibi bir durumda tedavi yumurta toplama uygulamasından hemen önce iptal edilir.
Kimi zaman da yumurtalıkların yanıtı yetersiz ise ve tedaviden netice alınamayacağına karar verilir ise, doktor tedaviyi iptal edebilir.
Şayet yumurtalıklar içinde folikül mevcut ise, ancak yumurta toplama günü içlerinden yumurta elde edilemeyebilir. Yumurta zamanından önce çatlaması ve çoğunlukla yumurta toplama uygulamasından önce yumurtaların zamansız olarak çatlamasıdır. Bu durum çoğunlukla yumurtalık rezervi iyi olmayan ve ileri yaştaki kadınlarda ortaya çıkar.
Genetik test ve HLA analizi uygulanan embriyolarda embriyo sağlıklı olsa dahi HLA uyumlu embriyo mevcut değil ise, transfer gerçekleşmez.
Laboratuvarda döllenen yumurtaların hiçbiri bölünmeyebilir. Bu durum da oldukça ender şekilde görülür ve çoğunlukla çok az sayıdaki ve iyi olmayan kalite yumurta mevcudiyetinde ortaya çıkar.
Jin.Op.Dr. Serdar Koç
Kadın Hastalıkları ve Tüp Bebek Uzmanı
