Doğal Siklüste Tüp Bebek Uygulaması Nedir?
“Doğal” kelimesi, yapay ve dışarıdan çok fazla müdahale gerektirmeksizin doğrudan oluşan anlamını taşımaktadır. “Siklüs” kelimesi ise devir veya süreç anlamına gelir. Yani konu ‘’doğal süreç ile tüp bebek uygulaması’’dır. Normalde tüp bebek tedavilerinde, folikül belirli bir olgunluğa eriştikten ve belirli bir büyüklüğe geldikten sonra hormonların salgılanmasını sağlayan uyarıcılar ve folikülün kendiliğinden çatlamasını engellemek için yapılmış olan ilaçlar kullanılır. Burada, konumuz olan doğal siklüste tüp bebek uygulamasında ise bu ilaçlar olmaksızın tüp bebek uygulaması yapılır.
Doğal siklüste tüp bebek tedavisi, over rezervleri kısıtlı olan, geçmiş tedavi öykülerinde üçten fazla oosit sağlanamamış durumlarda tercih edilir.
Doğal Siklüste Tüp Bebek Tedavisinin Tarihi
Bu teknolojiyi dünyada ilk kez başaran kişiler Edwards ve Steptoe oldu ve ilk denemeleri dış gebelik ile sonuçlandı, yani embriyo rahim içinde değil, tüpte yerleşti. İkinci deneme ise başarılı oldu ve sonuçta bir kız çocuğu, Louise Brown dünyaya gelen ilk tüp bebek olarak tarihe geçti. Daha sonraları ise,bugün de kullandığımız ve kadının adet döngüsünü kontrol ederek daha fazla sayıda yumurta elde edebilmeyi sağlayan ilaçlar geliştirildi. Yumurtalığı uyarmak suretiyle daha fazla yumurta, takiben daha fazla embriyo ve sonuçta daha yüksek gebelik oranları elde etmek geride kalan 22 yıllık serüvende kısırlık uzmanlarının hedefi oldu.
Doğal Siklüste Tüp Bebek Tedavisinin Avantajları Nelerdir?
- Tedavinin süresi kısadır. (8 ila 10 gün)
- İlaç kullanımına bağlı (karında şişlik, ağrı, bulantı) gibi yan etkiler görülmez.
- Komplikasyona (istenmeyen durum) rastlanma ihtimali düşüktür.
- Bu yöntemi yaptırmanın maliyeti diğer yöntemlere göre çok daha düşüktür.
- Hasta oosit oluşumuna göre değerlendirildiği için daha az yıpranmakta ve kısa sürede transfer öncesi dönemine geri dönmektedir.
- Yumurtalıkların aşırı uyarımı sonucu oluşan hastalıklar (OHSS) görülmez.
- Hormonlar aşırı artmadığı için tedavi sürecinde kan almaya nadiren gerek duyulur.
- Yumurta toplama işlemi 5 dakika kadar sürer ve çok hafif bir anestezi kullanıldığı için hastalar operasyondan 15 dakika sonra taburcu olurlar.
- Hastaların kliniğe geldikleri gün sayısı azalır, dolayısı ile hastanın günlük hayatı fazla etkilenmez ve tedaviye uyumu kolaylaşır.
- Enjeksiyon az sayıdadır.
- Gebelik oluşmaz ise ertesi ay tedaviye tekrar devam edilebilir.
Doğal Siklüste Tüp Bebek Tedavisinin Dezavantajları Nelerdir?
- Her zaman kaliteli overler elde edilemeyebilir.
- İleri yaşa ulaşmış hastalarda ilaçsız tüp bebek işlemi uygulanmamaktadır.
- İlaçsız tüp bebek uygulaması Dünya’da ve Türkiye çapında az sayıda tüp bebek merkezlerinde yapılmaktadır.
- En büyük dezavantaj, ilaçlı tüp bebek tedavilerine nazaran anne adayının gebe kalma ihtimalinin daha düşük olmasıdır. Gebe kalma ihtimali %10’a kadar düşmektedir.
- Mikroenjeksiyon işleminin sağlıklı bir şekilde gerçekleştirilebilmesi için yumurtanın çatlamamış olması gerekmektedir. Doğal siklüste tüp bebek uygulamasında yumurtanın çatlaması doğal yollardan olduğu için bu süreyi belirlemek güçleşir. Bunun bir neticesi olarak da; mikroenjeksiyon yapılırken yumurtlama dönemi beklenenden daha erken gerçekleşebilir.
- Menopoz dönemine giren hastalarda hastanın takip sürecinde herhangi bir oositin gelişmemiş olması durumudur. Bu gibi durumlarda transfer zamanı gelinceye kadar tedaviye kaldığı yerden başlanamamaktadır.
- Her takip evresinde oosit elde etmenin zor olmasıdır. Bu sebeple transfer aşamasına dek tedavi uygulaması sürdürülemeyebilir.
Doğal Siklüste Tüp Bebek Tedavisinin Maliyeti Nedir?
Tüp bebek tedavisindeki masrafların oldukça etken bir bölümünü yumurta geliştirmek için kullanılan ilaçlar kapsar. Bu ilaçlar hastadan hastaya değişebilse de yaklaşık olarak 1000 – 2000 TL arasında tutmaktadır. Doğal siklüste tüp bebek yönteminde bu ilaçlar kullanılmaz. Bu ilaçların kullanılmaması halinde tüp bebek yapılması için gerekli olan masraflar da düşer. Doğal tüp bebek tedavisinin ücreti klasik tüp bebek tedavisinden %40-45 daha azdır.
Doğal Siklüste Tüp Bebek Yöntemi Kimlerde Uygulanabilir?
Doğal siklusta tüp bebek tedavisi ; over büyütme ilaçlarına karşı hassasiyeti gelişmiş hastalarda, erkeklerde görülen kısırlıkta, endometriozis vakalarında ve ilaçlara karşı tepkisi düşük olan kişilerde, daha önce normal tüp bebek tedavisi denenmiş ve ancak çok az sayıda oosit elde edilebilmiş hastalarda, over rezervi (yumurta oluşumu) az sayıda sınırlı olan bayanlarda ve ileri yaşlarda tüp bebek tedavi merkezlerine başvuran hastalarda (kırk yaş üstü) kullanılabilir.
Doğal Siklüste Tüp Bebek Yöntemi Uygulanırken Nelere Dikkat Edilmelidir?
Natürel siklüste tüp bebek yönteminde yumurtanın yeterli büyüklüğe ulaşması neticesinde anne adayının vücudunda LH hormonu daha çok salgılanır. LH hormonu seviyesinde belirli bir artış görülmektedir. Bu LH hormonundaki artış yumurtanın son gelişim evresini tamamlayarak çatlamasına yardımcı olur. Ancak tüp bebek yönteminin sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi için yumurta gelişimini tamamlar tamamlamaz, çatlama gerçekleşmeden öncesinde mikroenjeksiyon yöntemi ile yumurtanın alınması gerekir. Anne adayının vücudundaki LH hormonu seviyesinin artış göstermesi anından itibaren yumurtanın anne adayından alınabilmesi için 24 saat müddet vardır. Bu süre zarfında anne adayından mikroenjeksiyon yolu ile yumurta alınırsa tüp bebek yöntemi sağlıklı bir şekilde devam eder. Ancak 24 saat içerisinde yumurtalar alınmazsa, yumurtalar gelişimi tamamlayıp çatlar. Bu da mikroenjeksiyon yönteminin sağlıklı yapılamayacağını gösterir. Bu yüzden doğal siklüste tüp bebek yönteminde en çok dikkat edilmesi gereken şey LH hormonu seviyesi yükselir yükselmez hemen hekime başvurmak gerektiğidir.
Doğal Siklüste Tüp Bebek Uygulaması Hangi Olgularda Tercih Edilir?
Hasta olan anne adaylarındaki yumurta gelişimi 1 veya 2′den fazla olmayabilir. Bu yumurta gelişimleri de gebelik sürecinin başlayabilmesi için yeterli düzeyde ve kalitede olmayabilir. İstenilen düzeyde olmayan yumurtalar da hamileliğin olma ihtimalini düşürecektir. Bu vakalarda her zaman kullanılmakta olan yüksek dozda ilaç ile tüp bebek uygulaması yapmak anlamsızdır. Bu tür hastalar için doğal siklüste tüp bebek tedavisi uygulamak daha mantıklıdır. Anne adayında gelişen yumurta mikroenjeksiyon yöntemiyle alınıp, döllendirilmesi ile gebelik döneminin başlanması sağlanabilir. Gebelik ihtimali az olsa bile tüp bebek tedavilerinde bazen en küçük ihtimaller bile büyük başarılar elde eder. Bazen ise gebe kalma olasılığı sorunsuz ve kesin görünmesine rağmen başarı elde edilemeyen transferlerde söz konusudur. Bu nedenle uzmanlar önlerine fırsat olarak çıkan her türlü ihtimali değerlendirmektedirler.
Tüp bebek yöntemlerinde hem yumurtanın gelişme aşamasında gelişmesini destekleme ve takviye etme amacıyla bazı hormonların salgılanmasını sağlayan uyarıcı ilaçlar kullanılır hem de fölikülün kendi kendine çatlamasını engellemek amacıyla ilaçlar kullanılır. Standart tüp bebek tedavilerinde yüksek dozda ilaç kullanılmaktadır. Bunun sebebi anne adaylarının 1′den fazla embriyo geliştirmesi ile transfer edilmek istenen embriyo sayısının artırılmak istenmesidir. Bu şekilde anne adayının hamile kalma ihtimali de artmaktadır.
Doğal Siklüste Tüp Bebek Tedavisinde Mikroenjeksiyon Uygulamasında En İyi Sperm Seçimi Nasıl Olmalıdır?
Gebeliğin ihtimalinin artması için kaliteli sperm bulmak önemlidir. Seçilmiş olan sperm hücresi görünümü bakımdan iyi olsa da sperm hücresindeki kromozom sayısında fazlalık, eksiklik ya da olgunluğu hakkında bilgi edinmek zordur. Sperm hücresinin DNA sı zarar görmüşse gebelikte olabilecek düşük riski bu durumda artar.Bu yüzden mikroenjeksiyon işlemi için sperm hücresinin seçimi önemlidir.
Sperm hücreleri özel sistemler ile büyütülerek incelenir ve şekil olarak problemi olmayan sperm hücreleri seçilir. Mikroenjeksiyon sırasında özel sıvılar (Sperm slow) ile sperm hücrelerinin ayrımı yapılır. Sperm slow adı verilen solüsyon içerisinde overin etrafında bulunan ve overin sperm hücresi seçiminde kullanmış olduğu madde bulunur. Bu işlem ile seçilmiş olan sperm hücrelerinin olgunluklarını tamamladığından ve daha önceki seçilme yöntemlerine göre yüksek oranlarda normal kromozom yüzdesine sahip olunduğuna dair emin karar verilebilir. Aynı zamanda bu seçilme işlemiyle kaliteli embriyolar elde edilebilir ve daha iyi sonuçlar alınabilir.
Doğal Siklüste Tüp Bebek Tedavisinde Başarı Oranı Nasıldır?
Klasik tüp bebek tedavisi gören 100 çiftten 20’si gebelik şansını elde edebiliyor. Doğal siklusta tüp bebek uygulamalarında ise bu oran % 10 civarına düşüyor. Tedaviye başlayan hastaların % 60’ından yumurta elde edilebilmekte, %40’ında transfer edilebilecek embriyo elde edilebilir. Transfer edilen embriyoların ise % 10’unda gebelik meydana gelmektedir.
Doğal Siklüste Tüp Bebek Tedavisinde LH’ın Önemi Nedir?
Doğal siklusta tüp bebek tedavisinde LH hormonunun en yüksek değerine ulaştığı zamanı tespit edebilmek, bu hormonu düzenli olarak takip etmek son derece önemlidir. Normal tüp bebek tedavisinde, yumurtalar 17 mm olduğu zaman HCG ilacı verilerek, yumurta toplama işleminin ne zaman yapılacağı LH hormonuna ihtiyaç kalmadan programlanabilmektedir. Eğer LH hormonu daha önce en üst seviyeye çıkarsa 24 saat dolmadan yumurta toplama işlemi gerçekleştirilmelidir. Eğer yumurta toplama işlemi yumurta yeterli olgunluğa erişmeden yapılırsa tedavinin başarı şansı büyük bir oranda düşecektir. Aynı zamanda toplama işlemi çok gecikirse bu defa yumurta çatlamış olacak ve enjeksiyon yapılacak bir yumurta olmayacaktır. Bu nedenle LH hormonu düzenli olarak takip edilmelidir.
Jin.Op.Dr. Serdar Koç
Kadın Hastalıkları ve Tüp Bebek Uzmanı
