Besin alerjisi; bağışıklık sisteminin bazı besinlere karşı anormal tepki göstermesiyle ortaya çıkan ve tekrarlanabilir bir yanıttır. Besin alerjisinin yaygınlığı, farklı ülke ve bölgelere göre % 1 ile % 10 arasında değişiklik gösterir. Görülme oranları son dönemlere tüm dünyada artmaktadır. Genellikle 1 yaşından küçük bebeklerde görülür ve yaşları büyüdükçe görülme riski azalır.
Besin alerjileri 3 gruba ayrılır;
1. IgE aracılı besin alerjisi
IgE aracılı besin alerjisinde belirtiler alerjenlere maruz kaldıktan kısa süre sonra ortaya çıkar.
En yaygın belirtiler akut ürtiker ve anjiyoödemdir. Tepkiler; solunum, sindirim, kardiyovasküler sistemi etkileyebilir ve anafilaksi dediğimiz şok tablosuna neden olabilir.
2. IgE aracılı olmayan besin alerjisi
IgE aracılı olmayan besin alerjisi bebeklerde genellikle mide ve bağırsakları etkiler. Belirtiler genellikle şüpheli besin tüketiminde 2 ile 24 saat içinde ortaya çıkar.
IgE aracılı olmayan besin alerjileri,
- Besin proteini kaynaklı enterokolit sendromu,
- Besin proteini kaynaklı enteropati,
- Besin proteini kaynaklı proktokolit,
- Besin kaynaklı pulmoner hemosideroz (Heiner sendromu) ve
- Besin kaynaklı alerjik kontakt dermatit olarak sınıflandırılabilir.
3. Karışık tip (IgE ve IgE aracılı olmayan) besin alerjisi:
Miks tip olarak da adlandırılır. Reaksiyonlar genellikle sindirim sistemi ve deride ortaya çıkar. Karışık tip besin alerjisi temel olarak atopik dermatit olarak adlandırılır. Atopik dermatitte besin alerjisi % 35 oranında rol oynar. Küçük çocuklarda inek sütü ve yumurta en sık alerji sebebidir.
Besin Alerjisinin Teşhisi
Detaylı bir tıbbi geçmiş ve görüşme öncesi besin günlüğü tutmak çok önemlidir. Tanıda eliminasyon diyeti ve sonrasında kişiyi besine maruz bırakma yöntemi kullanılıp belirtilerin tekrarlayıp tekrarlamaması yol gösterici olur.
Deri prick testi veya kan testleri gibi testler de IgE aracılı besin alerjilerinde kolaylık sağlar. Bu tip testler IgE aracılı olmayan besin alerjilerinde çoğunlukla tercih edilmez.
İnek Sütü Alerjisinin Yönetimi
Eliminasyon diyeti, sindirim sistemi belirtilerinin diyete yanıt verip vermediğini belirlemek için tanı kriterlerinin bir parçasıdır. Şüpheli besinin ortadan kaldırılması, genellikle besin proteinine bağlı enterokolit sendromlu hastalarda birkaç saat içinde kusma ve ishalde önemli sağlar. Besin proteinine bağlı proktokolitde dışkıda görünen kanın düzelmesi birkaç gün ile birkaç haftayı bulabilir. Besin proteini kaynaklı enteropatili hastalarda, belirtiler genellikle suçlu besinin ortadan kaldırılmasından sonraki 1-4 hafta içinde düzelir, ancak disakkaridaz aktivitesinin normalleşmesi ile mukozal onarım birkaç ay sürebilir.
Alerjenden kaçınma, besin alerjisinin ilk tedavisidir. Kişiler mutlaka besin etiketi okuma alışkanlığı kazanmalıdır. İnek sütü alerjisi olan bebekler anne sütü ile beslenebilir. Eğer sadece anne sütü alan bir bebekte besin alerjisi ortaya çıkarsa annenin diyetinden şüpheli besin çıkarılmalıdır. Anne sütü miktarının bebeğin gelişimi için yetersiz kaldığı durumlarda ise alternatif olarak sağlık profesyoneli önerisiyle hidrolize formül veya amino asit bazlı formula kullanılabilir. İnek sütü; keçi, manda sütü veya diğer memeli sütleri ile yüksek benzerlik gösterdiği için tüketimleri tavsiye edilmez.
Eğer ev dışında yemek yenecekse içerik bilgisi ve çapraz kontaminasyon riski mutlaka sorgulanmalıdır. Şüphelenilen ürün diyetisyene danışıldıktan sonra tüketilmelidir. Eğer yemek yapımı sırasında daha önce inek sütü ve ürünlerinin temas ettiği malzemeler kullanılacaksa ekipmanların tamamen temiz olduğundan emin olunmalıdır.
Emziren ve süt diyeti yapan annelerin mutlaka kalsiyum takviyesi alması gerekir. İçerisinde süt bileşenleri içermeyen bir takviye tercihi için mutlaka alerji diyetisyenine danışması önerilir.
Günlük hayatta en sık tükettiğimiz ve inek sütü diyetinde kaçınılması gereken bazı besinler ise şunlardır;
- İnek ve diğer tüm memeli hayvan sütleri,
- Dana eti (çapraz reaksiyon nedeniyle),
- Tüm peynir çeşitleri,
- Sahlep,
- Dondurma,
- Tereyağı,
- Yoğurt,
- Ayran,
- Süt tozu,
- Kefir,
- Krema,
- Boza,
- Paketli hazır besinler,
- Krema,
- Peynir altı suyu içeren besinler,
- Tarhana
- İçeriğinde kazein, kazeinat, lactalbumin gibi bileşenleri içeren besinle..
İNEK SÜTÜ PROTEİNİ ALERJİSİNDE TÜKETİLEBİLECEK ALTERNATİF BESİNLER NELERDİR?
İnek sütü yerine tüketilebilecek alternatifler ise;
- soya sütü,
- pirinç sütü,
- badem sütü,
- yulaf sütü,
- soya yoğurdu,
- soya peyniri,
- vegan yoğurtlar veya
- vegan peynirler olabilir.
Ecem Tuğba Özkan
Beslenme ve Diyetetik (Diyetisyen)
