Duygularınızı hiç kategorilere ayırdığınız oldu mu? Mesela sevinç duyuyorsam bu iyi anlama geliyor, heyecanlı hissetmem benim için güzel bir duygu veya öfkeli hissediyorsam bu benim için kötü diye… Hissettiğimiz bize ait olan yaşamımızın doğal bir parçası olan duygularımızı iyi, kötü, güzel ya da çirkin diye kategorilere ayırıyor musunuz?
Genellikle mutlu hissetmek, sevinçli ya da kısmen heyecanlı hissetmek bizim için güzel ve iyi anlama gelirken bu duyguları yaşamımızda hissedebilmeyi önemser ve isteriz. Yakın çevremizdeki insanların eşimizin, dostumuzun, kardeşimizin, ebeveynlerimizin, çocuklarımızın mutlu, sevinçli hissetmesini destekler ve bu duyguları yansıtmaları hoşumuza gider. Peki ya öfke? Öfke duygusunu da hissetmeyi, yakın çevremizdeki kişilerin öfkelerini göstermesini aynı şekilde ister ve destekler miyiz? Öfke duygusunu neden olumsuz ve kötü bir duygu olarak etiketleriz bunu hiç düşündünüz mü? Gelin hep birlikte öfke duygusunu gerçekten tanıyıp, tanımadığımıza bir bakalım…
Öfke de tıpkı sevinç, mutluluk, hüzün, şaşkınlık, heyecan gibi son derece doğal ve yaşamın içerisinde kendimiz olarak varlığımızı gösterebilmemiz adına ihtiyacımız olan sağlıklı ve evrensel bir duygudur. Öfke korkulacak, istenilmeyecek ya da yok edilmesi için çaba harcanacak bir duygu değildir. Öfke bizim özümüzde var olan ve hayatımız boyunca varlığına gereksinim duyacağımız bir duygudur. Bizlerin öfke duyması, çocuklarımızın öfke duyması korkulacak ve istenilmeyecek bir durum değildir. Öfke duygusunu, insanın kendi yaşamında varlığını ortaya koyabilmesi, yaşamında istemediği onu tehdit ve tehlikeye götüren durumlara karşı kendini ve çevresini koruma altına alması gerektiğini gösteren bir çeşit uyarı sinyali olarak tanımlayabiliriz.
Öfke duymak son derece sağlıklı bir duygudur evet. Bizim hayatımızı sürdürebilmemiz, varlığımızı gösterebilmemiz için son derece gerekli bir duygudur ona da evet. Önemli olan öfke duyduğumuz zaman o öfkeyi nasıl ifade ettiğimiz, öfkelendiğimiz zamanlarda o öfkeyi sağlıklı bir şekilde ifade edip edemediğimizdir. Her insan öfke duyar ben asla öfkelenmem öfke duygusunu hissetmem diyen bir kimse herhalde yoktur az ya da çok her insan yaşadığı olaylardan farklı derecelerde öfkelenir. Öfkemizi yönetebilme becerimiz öfke kontrolü olarak tanımlanır. Peki ya bizler öfkemizi yönetebilme becerisine sahip miyiz? Cevabınız evet ise bunun için neler yapıyorsunuz? Sizi öfkelendiren olayların veya kişilerin farkında mısınız?
Sağlıklı bir öfke yönetimi becerisi kazanmak ancak kişinin öfkesinin farkında olabilmesiyle sağlanır. Yani ne demek istiyorum. Beni öfkelendiren olayların farkında mıyım? Neden bu olaya öfke duyarken başka bir olay beni öfkelendirmiyor? Öfke duyduğum anlar da bedenimde neler oluyor? Öfkelendiğim zamanlar da ben neler yapıyorum? Bu sıraladığım soru cümlelerini hiç düşündüğünüz oldu mu? İyi bir öfke yönetimi öfke duygumuzu yakından tanıyarak onun tam anlamıyla farkında olarak kazanılır. Peki ya öyleyse öfkemizi yakından tanımak onun farkına varmak için neler yapabiliriz? Gelin neler yapabileceğimize bir göz atalım.
Öfke Farkındalığı Kazanmak İçin Neler Yapabilirim
- Öncelikli olarak biz nelere öfkeleniyoruz sorusunun yanıtını araştırmak. Neden bu olaya öfkelenirken diğerine öfkelenmiyorum? Beni öfkelendiren durumların veya kişilerin farkında mıyım? Bu soruların cevaplarını not etmek oldukça önemlidir.
Bu soruların yanıtlarını düşünmek öfkemizi tanımak için oldukça önemli yaşadığımız bir olay sonrasında öfke duyarız durup dururken ortada bir neden yokken öfke duymayız. Öfke duymamıza neden olan bir olayın varlığıdır. Peki ya ben hangi olaylara daha çok öfkeleniyorum. Mesela iş arkadaşımın önemli bir toplantı hazırlığı için bana yardım etmemesi beni öfkelendirirken, süpermarket sırasında yaklaşık 1 saat beklemek beni öfkelendirmiyor olabilir ya da tam tersi. Olayları algılayış biçimimiz bir olaya öfke duyup duymayacağımız konusunda belirleyici rol oynar. İnsanlar yaşadığı ortak bir olaya karşılık aynı duyguları hissetmezler. Bazen yaşadığımız bir olay bazen de bir kişi bizi öfkelendiriyor olabilir. Öfke duygumuz da bizim gibi biricik ve tektir. Bizi öfkelendiren olay ve kişilerin farkına varmak öfke farkındalığı için önemli bir adımdır.
- Öfkelendiğimiz zamanlarda bedenimizde meydana gelen değişimleri anlayabilmek. Öfke duyduğum zaman bedenimde neler farklılaşıyor? Öfkelendiğim zaman bedenimde diğer zamanlardan farklı olarak neler oluyor? Bunları da not etmek oldukça önemlidir.
Öfke duyduğunda kimi insanın kalp atışları hızlanır, kimi insanın avuç içleri terler, kimi insanda ise daha farklı bedensel duyumlar gerçekleşir. Öfkelendiğimiz zamanlar da bedenimizde meydana gelen değişimlerin farkında olmak onları tespit edebilmekte öfke farkındalığı kazanmamız adına oldukça önemli bir yere sahiptir.
- Öfkelendiğiniz zamanlar da hangi davranışları sergiliyorsunuz? Bir yerlerimi yumrukluyorsunuz, uzaklaşıyor musunuz, sesinizi mi yükseltiyorsunuz?
Öfkelendiğimiz zamanlar hangi davranışları sergilediğimizin farkına varmak öfke farkındalığı adına oldukça önemli bir adımdır. Öfkemizi daha sağlıklı ifade edebilmek adına yaptığımız davranışsal hataların farkına varabilmek için önemli bir yere sahiptir. Öfkelendiğimiz anları şöyle bir düşünelim böyle zamanlar da hangi davranışları sergiliyoruz? Hangi davranışları sergilediğimizin farkına varırsak öfke duyduğumuz anlar da yönetimi, kontrolü daha sağlıklı bir şekilde sağlayabiliriz.
Unutmayalım öfke her zaman bizimle ve bu duygumuz diğer tüm duygularımız gibi çok ama çok kıymetli. Önemli olan öfkemizi sağlıklı bir şekilde ifade edebilmektir. Öfke duygumuzu yönetebilmenin ve sağlıklı bir biçimde ifade edebilmenin ilk adımı diğer tüm duygularımızda olduğu gibi onu yakından tanımak ve farkında olmakla başlar.
Herkese sağlıklı günler dilerim.
Merve Demirsoy
Uzman Klinik Psikolog
