Korku, kişinin kendi düşüncelerinin sebep olduğu bir duygudur ve bu düşüncelerin içeriğinde tehlike olduğu için korku reaksiyonu verilir. Korku duygusu, bebekler doğar doğmaz ortaya çıkan bir duygudur fakat her yaş ve gelişim dönemine göre farklılıklar gösterir. Yeni ve bilinmeyen her şey insanı tehdit eder. Bir bebeğin dünyaya geldikten sonra çevreyi tanımak istemesi, yeni deneyimler yaşaması ve bazı durumlarla ilk defa karşılaşıyor olmasından dolayı tehdit olarak algılayıp tepki göstermesi (korkması) çok normal ve beklenen bir durumdur. Çocukların büyüme ve sağlıklı bir şekilde gelişimi için önemli bir durumdur. Çevresel faktörlerden çok fazla etkilenen çocuk, daha kolay korku reaksiyonu gösterebilir. Burada önemli olan ailesinin de korkulan şeye nasıl tepki verdiğidir çünkü çocuklar doğumdan itibaren ebeveynlerini çok dikkatli bir şekilde gözlemlerler.
Korkular gelişim kökenli ve yetiştirme kökenli olarak ikiye ayrılmaktadır. Çocuklar gelişim dönemlerinde, gelişim görevleri nedeniyle duygusal ve bilişsel olarak korkular yaşayabilirler. Temel güven dönemi olan 0-18 ay arasında çocuklarda; yüksek ses, açlık, altının ıslanması, çevrenin ısısı, ebeveynlerinden ayrılmak, onları görememek ve duyamamak korkuya arttırmaktadır.
Özerkliğe karşı kuşku ve utanç dönemi olan 18 ay-3 yaş arasındaki çocuklarda ‘kendim yapacağım’ davranışıyla pek çok girişimde bulunur. Bu dönemde çocuklarda görülen korkular, gereksinimlerin karşılanmaması, yaşam alışkanlığının değişmesi, ebeveynlerden uzaklaşma, merak duygularının engellenmesi olarak görülmektedir.
Girişkenliğe karşı suçluluk 3-6 yaş arasındaki evredir ve çocuklarda oynadıkları oyunlar etkili olmaktadır. Hayal güçlerinin arttığı bu dönemlerde gördükleri rüyalardan, canavarlardan, hayvanlardan, maskelerden ve kötü insanlardan korktuklarını dile getirirler.
Çalışkanlığa karşı aşağılık duygusu olan 6-12 yaş aralığı ilkokulu kapsayan dönemdir ve bir gruba ait olamama, başaramazsam, yalnız kalırsam gibi korkuları oluşur. Sakatlanmaktan ve kazalar/ölümlerden korkular bu dönemde sıkça görülür.
12-18 yaş arası kimlik kazanmaya karşı rol karmaşasının olduğu dönemdir. Ergen, bu yaşlarda kendisine ‘ben kimim?’ sorusuna cevap arar. Sosyal kimlik arayışı, bireyselleşmenin zorlukları, fiziksel görünümü, gelecekteki hayatı, gelişen biyolojik yapısı korkularını oluşturmaktadır.
Yetiştirme kökenli korkular ise anne ve babanın davranışlarından beslenmektedir. Ebeveynler, çocuklarını tehlikelerden korumak amacıyla sürekli olarak kaygılı ve korkulu bir şekilde davranabilmektedirler. Bu durum da çocuklarda geri çekilmeyi, hiç konuşmamayı ve çözüm yollarını üretememeyi doğurmaktadır. ‘Yavaş koş, onlarla oynama, böyle davranırsan bir daha bizi göremezsin, yemek yerken konuşma, bunu yaparsan ölürsün, yaramazlık yaparsan odaya kitlerim, yapamıyorsun, öğrenemiyorsun, böyle devam edersen beni göremezsin, yanına gelmem’ gibi cümlelerin çocuklar için çok önemli olduğu ve korkularını arttırdığı unutulmamalıdır.
Aileler her şeyden önce kendileri sakin olmalı ve çocuklarına korkuların olduğu gibi kabul edilebildiğini anlaşılabilir bir yolla anlatmalıdır. Kendileri korkularıyla nasıl baş edebildiklerini ifade etmelidir. Korku da kaygı gibi bulaşıcı bir duygudur. Çözüm yolları hakkında beraber hareket edilmelidir. Korkular somutlaştırılmalı ve çocuklarla bu noktada dalga geçilmemelidir. Tehdit edilmemeli, cezalar verilmemeli, aksine çocuğa kendi baş edebilme yolunu bulmada ona yardımcı ve yanında olmalısınız. Gerçekler söylenmeli ve güven ilişkisi kurmalısınız. Korkunun süresi ve şiddeti artarak devam ederse mutlaka bir uzmandan yardım almalısınız.
Yiğit Daimselamet
Psikolog
