Zekâ, bireyin; problem çözme, karar verme, dikkat, öğrenme, bellek, algılama, anlama, gerçeği değerlendirme yetisi gibi üst düzey mekanizmaları içeren bir mekanizmadır. Bireyin kullanabildiği zekâ düzeyini belirlemek için ‘zekâ ölçekleri’kullanılmaktadır. Zekâ ölçekleri aracılığıyla zekâ düzeyi belirlenebilmekte, zekâ düzeyine ilişkin değerlendirmeler yapılabilmektedir. Ancak zekâ testleri kavramsal işlevselliğe ilişkin ortalama puanları verir. Gterçek yaşamdaki akıl yürütme, pratik görevlerdeki işlevselliği belirmede yetersiz kalmaktadır.
Bireyin zekâsı, hem genetik hemde çevresel faktörlerin etkisiyle belirlenmekte ve yaşam boyunca çok fazla değişkenlik göstermez. Yetişkin bireyin zekâsında yaşanan problemler genellikle yaşa bağlı olışan bellek sistemindeki bozulmalardan kaynaklanmaktadır. Çocukluk çağında meydana gelen zihinsel engellilik durumları ise; zihinsel gelişim bozukluğunun belirtisidir. Zihinsel gelişim bozukluğu, çocuğun motor, bilişsel, iletişim becerilerinde işlevsellik kaybına neden olmaktadır.
Zihinsel Gelişim Bozukluğu Ne Sıklıkla Görülmektedir?
- Zihinsel gelişim bozukluğunun sıklığı ırk, cinsiyet, yaş ve ssyo-ekonomik durum gibi demografik faktörlerden etkilenmektedir.
- Zihinsel gelişim bozukluğunun genel nufüsta görülme sıklığı % 1 düzeyindedir.
- Ağır zihinsel gelişim bozukluğunun ortalama sıklığı ise % 0. 6 civarındadır.
- Erkek çocuklarda bulunma yaygınlığı kız çocuklarından 5 kat daha fazla olduğu bilinmektedir.
- En fazla okul çağıındaki çocuklarda görülmektedir.
- Zekâ geriliklerinin % 85’ini hafif zihinsel gelişim bozukluğu yaşayan bireyler oluşturmaktadır.
Zihinsel Gelişim Bozukluğunun Ne Gibi Belirti ve Bulguları Vardır?
- Hafif zihinsel gelişim bozukluğu yaşayan bireylerin IQ düzeyi 50- 69 puan aralığındadır. Bu durumu yaşayan bireylerin konuşmalarında bir miktar gerilik vardır. Günlük aktivitelerini gerçekleştirmede çok fazla sıkıntı yaşamazlar. Zekâ, çocuk okula başladığında sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Hafif zihinsel gelişim geriliği yaşayan bireylerde çok fazla uyum sorunları yaaşanmayabilir.
- Orta derecede zihinsel gelişim bozukluğu tanısı almış bireylerde IQ puanı 35- 49 arasındadır. Bu çocukların dil ve anlama yetilerinde, motor becerilerinde gerilik söz konusudur. Özel eğitim ile ancak ikinci sınıf düzeyinde okuma- yazma öğrenebilirler.
- Ağır zihinsel gelişim bozukluğu durumunda olan bireylerin IQ puanı 20- 34 aralığındadır. Genel olarak bu tanıyı almış kişiler, hayatları boyunca başkalarının bakımına, denetimine bağlı kalırlar. Belirgin şekilde motor gerilik söz konudur.
- Çok ağır zihinsel gelişim bozukluğunda IQ puanı 20’nin altındadır. Bu tanıyı almış hastaların çoğu, ağır motor gerilik ve sakatlık nedeniyle hareket edememektedir. Beyin hasarı nedeniyle bu hastalar epilepsi, işitme bozuklukları ve görme sorunları yaşamaktadırlar. Davranış problemleri daha fazla olduğu için bu tanı grubu daha çabuk farkedilmektedir.
Zihinsel Gelişim Bozukluğunun Nedenleri Nelerdir?
- Doğum öncesi etkenler ( kromozom bozuklukları, genetik sendromlar vb.)
- Doğum sırasında yaşanan komplikasyonlar ( erken doğum, doğum travmaları vb.)
- Doğum sonrası etkenler ( travmalar, enfeksiyonlar, beslenme yetersizliği vb.)
Tedavisi Nedir?
- Zihinsel gelişim bozukluğunun kesin tedavisi yoktur. İlaç tedavisi, özel eğitim teknikleri ile bu bozukluk giderilemez ancak eğitimin, ilaçların, aile psikoterapisinin zihinsel gelişim bozukluğunun tedavisinde önemli derecede faydaları söz konudur.
- Tedavi Teknikleri
- İlaç tedavisi
- Aile psikoterapisi
- Özel eğitim
- Davranış sağaltımı
Uzm. Dr. Mustafa Erkan
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı
