Çocuk psikolojisinde tik bozukluğu, farklı görünümlerde ortaya çıkmaktadır. Tik, halk arasında çok sık kullanılan ve duymakta aşina olunan bir kavramdır. Tik bozukluğunun literatürdeki karşılığı, istem dışı, hızlı, aralıklı, ritmik olmayan, tekrarlayıcı şekilde bir grup kasın kasılmasıdır. Tiklerin görülme şekli kişiden kişiye değişebilir. Genellikle tikler kısa sürelidir ve ama devamlı olduğu için kişinin etrafındaki yakın çevresi tarafından uzun süreli olduğu düşünülebilir.
Tik bozuklukları geniş bir kapsamda değerlendirilmelidir. Bu bozukluğu yaşayan bireylerde davranış, dikkat, dürtüsellik, motor hiperaktivite, huzursuzluk ve obsesif kompulsif bozukluk belirtilerini içeren güçlükler oluşturmaktadır. Basit tikler; göz kırpma, burun kıvırma, dudak yalama, kafa sallama, parmak tıklatma, ayak sallama, omuz silkme gibi basit hareketler olabildiği gibi birçoğu aynı anda ortaya çıktığı zamanlar da olabilir. Vokal tikler de; el ve yüzün anlamlı hareketleri, boğaz temizleme, öksürme, çömelme, eğilme, boğaz temizleme ve küfür etmeye kadar değişkenlik gösterebilir.
Tikler 3 kategoriyle sınıflandırılmaktadır. Gelip Geçici Tik Bozukluğu (GGTB), genellikle baş ve boyun bölgesinde ortaya çıkar. Tek ya da birden fazla basit motor tik, 3-8 yaşlarında ortaya çıkar ve 1 yıl içinde kaybolur.
Kronik Motor ya da Vokal Tik Bozukluğu (KMVTB), tek ya da birden fazla motor veya vokal tiklerin bir arada görüldüğü bir sorundur. Tiklerin şiddetinde azalmalar ve artmalar görülebilir fakat 1 yıldan daha uzun sürmeli ve 3 aydan daha uzun süre tiklerin olmadığı bir dönemin olmaması gerekir. 18 yaşından önce başlamalıdır.
Tourette Sendromu (TS), en ağır tik bozukluğudur. Genellikle basit motor tiklerle başlayıp kalıcı hale gelir. Vokal tikler (garip sesler çıkarma, ıslık çalma, boğaz temizleme, öksürme, burun çekme) sonradan ortaya çıkar. Ortalama başlama yaşı 6 dır. Başkası tarafından çıkarılan sesin tekrarı (ekolali) ve istemsiz şekilde küfürlü konuşma (koprolali) nadiren ilerleyen durumlarda görülebilir. Çocukta özgüven, dikkat eksikliği, takıntılar, özgüven eksikliği ve sosyal ilişkilerde zorluk sorunlarına yol açabilir.
Genelde tik bozuklukları çocukluk çağında ortaya çıkan problemlerden biridir ve her 10 çocuktan 1 tanesinde bu davranış görülmektedir. En sık görüldüğü yaş 6-7 yaş aralığıdır. Başlangıç nedenleri olarak stres, kaygı, aşırı kontrolcü ve baskıcı tutum, genetik faktörler, ilgi ve sevgi yetersizliği, aile içi sorunlar, kardeş kıskançlığı, sürekli eleştiri, yüksek beklenti, kıyas ve güvensiz bir kaygılı ortam sıralanabilir.
Aileler tikleri olan çocuklarına sürekli uyarıda bulunmamalı ve çocuklarına karşı duyarlı, sevgi dolu bir ortam sunmalıdır. Uyku düzenini oluşturup, tablet/telefon/bilgisayar kullanımı sınırlandırılmalıdır. Kardeşler arasında dengeli davranıp, yaşıtlarıyla kıyas yapılmamalıdır. Çocuklara üstesinden gelemeyecekleri görevler verilmemeli, başarısına göre sevgi artışı olmamasına dikkat edilmelidir. Kardeşi olduğunda 'sen artık büyüdün, abi/abla oldun' gibi sözler söylenmemelidir. Ev içi ve dışında ailecek zaman geçirilmelidir. Spora yönlendirilmelidir.
İlerleyici durumlarda bir uzmana kesinlikle başvurulmalıdır.
Yiğit Daimselamet
Psikolog
