Her çocuğun gelişimi kendine özeldir ve çocuklar arasında farklılık gösterir. İnsan gelişimi ana rahminden mezara kadar devam eden ilerleyici bir süreçtir.
Postüral kontrol, doğar doğmaz gelişmeye başlar. Normal motor gelişim için normal postural kontrol şarttır. Tam eklem gelişimi için hareket çok önemlidir. Çevresel uyaranlar bebeğin büyürken hareketliliği için önemlidir.
Serebral palsi, doğumdan önce, doğum anında ya da doğumdan sonra merkezi sinir sisteminde meydana gelen ve ilerleyici olmayan, kas ve iskelet sisteminde kendini gösteren bir hastalıktır. Serebral palside(SP) ki beyin hasarı ilerleyici değildir. Ortaya çıkan sorun bir ömür sürer.
Risk grubuna giren bebekler
- Düşük doğum ağırlığı (2500 gr ⬇️ )
- Erken doğum (36 hafta ⬇️)
- Zor doğum,müdahaleli doğum
- Çoğul gebelik
SP, kas tonusunda bozukluk, anormal postür ve bozuk hareket görünümüyle karşımıza çıkar. 4 farklı şekilde karşımıza çıkar.
Kol ve elde tek taraflı tutulum görülebilir. Bir taraf normaldir. Diğer taraf kol bükülmüş el spastisiden dolayı kullanılamaz. Ayağın dış tarafında yada parmak ucunda yürüme görülür(hemiplejik tutulum). Sadece iki bacak yada herhangi iki ekstremitenin hafif tutuşu şeklinde görülür(diplejik tutulum). Vücudun üst tarafı çok az tutulmuş yada normal olabilir. Her iki kol ve her iki bacak tutulmuş şekilde de olabilir(quadriplejik tutulum). Dört ekstremite tutulmuş, çocuklarda şiddetli beyin hasarı vardır. El, kol, yüz hatta ağız kontrolsüz şekilde hareket eder. Dizler birbirine baskı yapar. Ayaklar be bacak içe dönüktür. Bu çocukların yürüme şansı çok azdır.
Motor fonksiyonlarda bozukluğun yanında:
- Duyu bozukluğu,
- Görme bozukluğu: (nistagmus,strabismus)
- İşitme bozukluğu
- Davranış bozuklukları
- Öğrenme güçlükleri,
- Dil-konuşma bozuklukları
- Ağız-diş problemleri
- Ortopedik bozukluklar (kontraktür ve deformite)
SP'nin Erken Belirtileri
• 1 aylık bebekte;
- Sürekli ağlama
- Emme bozukluğu
- Israrlı ve sürekli kusma
- Çevresinden gelen uyarılara cevap vermeme
- Havale(konvülzyon)
• 2 aylık bebekte;
- Bulunması gereken reflekslerin kaybı(emme refleksi gibi)
- Kaslarda aşırı sertlik ya da gevşeklik
• 3 aylık bebekte;
- Gözde kayma, titreme
- Bebeğin sırtüstü,baş ve topuklar üzerinde yay gibi sert bir şekilde durması
- Bebeğin gülmemesi, annesinin yüzüne bakmaması
• 4 aylık bebekte;
- Baş kontrolünün olmaması
- Gözde odaklaşmanın sağlanamaması
- Elin ya da ellerin baş parmak içte kalacak şekilde yumruk halinde tutulması
- Kaybolması gereken reflekslerin(elde yakalama refleksi gibi)
• 8 aylık bebekte;
- Dönme ve oturma aktivitelerinin olmaması
- El ve göz koordinasyon bozukluğu
- Tekme atarken iki bacağında itilmesi
- Bebeğin bacaklarını uzatarak oturduğu pozisyonda vücudunun öne eğilmesi, bacaklarının birbiri üzerine binmesi
• 10 aylık bebekte;
- Emeklemenin olmaması ya da her iki ayağın birden çekilerek sıçrar tarzda emekleme
- Ayağa kalkmada zorluk
- İsmi ile çağırılınca tepki vermeme
- Ağzından salya akması
- Verilen yiyeceği ağzına almaması ya da ağzına götürememesi
• 1 yaşındaki bebekte;
- Tutunarak yürüyememesi
Özetle;
- 3 aylıkken başını tutamayan,6 ay civarında oturamayan, 8 ayda dönemeyen, 18 aylıkken hala yürüyemeyen ve 24 aylık olmasına rağmen basit kelimeler söyleyemeyen çocuk mutlaka SP ve hareket bozukluğu açısından değerlendirilmelidir.
- Olgular nöromotor gelişim geriliği yönünden takip edilmelidir.
- SP tanısı koyduracak bulgulardan spastisite 12 ay civarında; atetoz(parmakların yazı yazar gibi sürekli hareket etmesi) ve ataksi(düzensiz hareketler) ise 24 aydan önce belirginleşmez.
- SP tanısı konmuş çocukta beyin hasarı geri döndürülemez fakat destek tedavilerle bir çok becerisini geliştirebilir. Burda en önemli etken ailenin desteği ve ilgisidir.
Zehra Biral
Fizyoterapist
