Bir çocuk konuşabildiği halde neden susar? Neden çocuklar evde rahatça konuşabildiği halde okulda ya da başka özgül ortamlarda konuşmazlar? Bu suskunluk neyin göstergesidir?
- Susmak ya da suskunluk hastalık değildir. Bu durum ‘Dil ve Konuşma Bozukluğu’ olarak adlandırılabilir. Bilimsel terminolojideki adıyla Selektif Mutizm yani seçici konuşmazlık hali. Selektif mutizm, gençlerde, yetişkinlerde ve en çokta üç yaşından itibaren çocuklarda görülmektedir.
- Çocuğun bütünüyle konuşmayı reddetmesinden çok kaygısının arttığı ortamlarda konuşmamayı tercih etmesi olarak tanımlanan psikolojik ve nörolojik bir dil ve konuşma bozukluğudur. Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte altta yatan psikolojik bir travmanın, istismarın, olabileceğine dair araştırma bulguları söz konusudur. Bozukluğun nedeni kişiden kişiye de değişebilmektedir.
- Çocuğun maruz kaldığı anksiyöz bir durumun yarattığı etkinin bozukluğun gerçekleşmesine neden olmuş olabileceğine ilişkin de araştırma bulguları söz konusudur.
- Selektif mutistik çocuklar, konuşabilme yetisine sahip oldukları halde konuşma yetilerini her ortamda ve her kişiye sergilemezler. Konuşma yerine jest ve mimiklerini, yazıyı kullanırlar.
- Sosyal fobiler, depresyon, ayrılma kaygısı, yeme bozuklukları ve uyku bozuklukları gibi nedenlerde selektif mutizmi tetikleyici birer etmen olarak işlev görmüş olabilir.
- Selektif mutizmli çocuklar sıklıkla inhibe, çekingen, söz dinlemeyen, sinirli, manipülatif, denilenin tersini yapan çocuklar olarak anlatılır. Uzmanlara göre ise; aşırı hassas, utangaç, yeni ve yabancı olan her şeyden korkan çocuklardır. Karşı gelme amacıyla konuşmamaktan çok yaşadıkları yoğun anksiyete (kaygı) nedeniyle konuşamayan çocuklardır.
Selektif Mutizmde Klinik Görünüm Nasıldır? Belirtileri Nedir?
- Çocuk çoğu zaman evde çok sesli ve rahat konuşur, okulda tek kelime etmez.
- Genelde yabancıların olduğu ortamlarda da konuşmazlar.
- Bazısı karşılıklı konuşmadığı halde o kişiyle telefonda konuşabilir.
- Genellikle çocuğun konuştukları ve konuşmadıkları kişiler oldukça net belirgindir.
- Bazıları tanımadığı insanların kendilerini duyma olasılığı bulunan ortamlarda dahi konuşmazlar.
- Bazı grup çocuk ise tanınmadıkları ortamda konuşurlarken okul gibi tanındıkları ortamda konuşmayı reddebilirler.
- Selektif Mutizm yaşayan çocukların birçoğunda zekâ düzeyi, okul başarısı normal olmasına karşın; bu çocuklar sınıf içinde okumak, söz almak veya sorulara cevap vermek gibi faaliyetlere katılmadıkları için öğretmenler çocuğun okuma- anlama becerisini değerlendirmekte zorlanırlar.
- Bazısı konuşma dışındaki sözel olmayan ilişki yollarını (jest ve mimikleri, el-kol hareketlerini, resim vb.) kullanmaktadırlar.
5 Alt Tipi Söz konusudur.
- Simbiyotik Mutizm: Anne-çocuk yapışık ilişkisi üzerinden açıklanır. Çocuk utangaçlık, aşırı hassaslık ile çevresini manipüle eder.
- Pasif-Agresif Mutizm: Konuşmayı karşıcı bir tutumla “red” söz konusudur,
- Reaktif Mutizm: Okula başlama, göç, hastaneye yatış, hastalık gibi travmatik bir olayın sonucu olarak gelişebilir.
- Konuşma-Fobik Mutizm: Kişinin kendi sesini duymayla ilgili korku yaşamasından kaynaklı olaan selektif mutizm alt tipidir.
- Biyolojik Mutizm: Otizm ya da işitme sorununa bağlı durumlarda söz konusudur ve mevcut selektif mutizm tanı kategorisin de ele alınmaz.
Selektif Mutizm Ne Sıklıkla Görülür?
- Ortalama başlangıç yaşı 2- 4 yaş civarındadır.
- Kızlarda, erkeklere oranla yaklaşık 2 kat daha sık görülmektedir.
Ebeveynler Ne Yapabilir?
- Çocuğunuzu, konuşması için zorlamamalısınız.
- Eğer çocuğunuza selektif mutizm tanısı konulmuşsa, öncelikle konu hakkında ve tedavi planı hakkında doğru bilgileri edinmelisiniz.
- Çocuğunuzun, konuşurken zorlandığını, kaygı duyduğunu anlayışla karşılamalısınız.
- Çocuğunuzun küçük başarılarının farkına varmalısınız. Çabalarını takdir etmeli, onu desteklemelisiniz.
Selektif Mutizmde Tedavi
- Selektifm mutizm, tedaviyle düzelebilen bir rahatsızlıktır. Doğru tedavi, ailenin desteği ile çocuğun bu durumu atlatması mümkündür. Ancak baskıcı ebeveyn ve sosyal çevre tutumları çocuğun içine kapanmasına durumun daha da kötüye gitmesine neden olmaktadır.
- İlaç tedavisi ve psikoterapötik girişimlerin birlikte kullanılması daha etkili sonuçlar vermektedir. İlaç tedavisinde en sık kullanılan ilaç fluoksetin Psikoterapi anlamında en sık önerilen terapi ise; bilişsel davranışçı terapi ve aile terapisi dir.
- Selektif mutizm tanısı almış çocuklar, suskunluğunun farkında olmayabilir. Dolayısıyla bu süreçte çocuğu konuşmaya zorlamamak ve süreç boyunca desteklemek tedavide olumlu etkiler yaratmaktadır.
Uzm. Dr. Mustafa Erkan
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı
