İletişimin ve sosyal gelişimin önemli bir parçası olan dil gelişimi prelinguistik dönem ile başlar. Bebeklerin ilk kelimelerini söylemeleri ebeveynler için önemli bir durumdur. Fakat çoğu ebeveyn ilk kelimelerden önce bebeklerin dil gelişimini bilmemektedir. Doğumdan itibaren bebeklerin çıkardıkları sesler, kullandıkları mimikler, ses taklitleri, agulamalar, gığıldamalar ve daha fazlası dil gelişiminin önemli bir parçasını oluşturmaktadır.
Prelinguistik dönem çocukların doğduğu andan sözcükleri anlamlı şekilde kullanarak konuşmaya başladıkları ana kadar geçen süreyi ifade etmektedir. Bu dönemde bebekler refleksif olarak konuşma benzeri ifadeler üretirler, iletişimde mimiklerini kullanırlar. Prelinguistik beceriler dil gelişiminin temelini oluşturur ve sonradan edinilen dil becerilerini etkiler. Bu sebeple prelinguistik becerilerde güçlük yaşayan çocuklar ilerleyen yıllarda da dil gelişiminde ve sosyal gelişimde yaşıtlarına göre daha fazla güçlük yaşamaktadırlar.
Prelinguistik dönemde iletişim davranışları;
1) Ağlama
Bu dönemde bebeklerin ağlaması gittikçe anlamlı hale gelmektedir. Doğumdan sonraki ilk aydan sonra ağlama ihtiyaçlara göre farklılaşır. Karnı acıktığında farklı tonda ağlayan bebek altını ıslattığında daha farklı bir tonda ağlayabilir.
2) Göz Kontağı
Bebeğin göz kontağı kurması iletişimin en temel göstergesidir. Özellikle kendisiyle konuşulduğunda göz kontağı kurması önemlidir. Bu dönemde ortak ilgi, bebeğin ebeveyni ile aynı nesne veya duruma dikkat kesilmesi, en önemli iletişim davranışıdır. Ortak ilgi yaklaşık 12. ayda ortaya çıkmaktadır.
3) Jestler,
Söz öncesi dönemde jestler bebeğe kendini ifade etme olanağı sunar. Jest yolu ile iletişim kurma becerisi gelişmiş olan bebeklerin yakın zamanda sözel ifadelere başlayabileceği bilinmektedir (Özçalışkan ve Goldin-Meadow, 2005). Nesneye uzanma, işaret etme, bakma, verme, göz ile işaret etme jest kullanma becerileri içerisine girmektedir.
Prelinguistik Döndem Gelişimi
0-2 Ay
- -Ani perde değişiklikleri
- -Yüksek sesle ağlama
- -Belirsiz sesler çıkarma
- -3.haftanın sonunda sosyal gülümseme
- -Kendisiyle konuşulduğunda sesin kaynağına dikkat kesilme
- -İç çekme, homurdanma benzeri sesler çıkarma
2-4 Ay
- -Ünlü sesler yoğunlukta olmakla birlikte ünsüz sesler de görülebilir
- -Mutluluk sesleri
- -Gığıldamalar
- -12.haftanın sonunda ağlamada azalma ve farklılaşmış ağlama
- -Ağlamanın amaca uygun olması
4-6 Ay
- -Ünsüz+ünlü birleşimlerinden oluşan tek heceli sesler
- -Yetişkinlere sohbet benzeri seslerle karşılık verme
- -Şiddetli perde değişimleri
- -Kahkaha atmaya başlama
- -Sesin kaynağını arama
- -Heyecanlandığını belirten sesler çıkarma
6-10 Ay
- -Sesli ve sessiz harflerden oluşan tekrarlayan babıldamalar (bababa-mamama...)
- -10 ay civarı ilk sözcükler duyulmaya başlayabilir
- -Kısa ünlemli ifadeler (of-üf...)
- -Sesleri taklit etme
- -Ses tonlarını taklit etme
- -Adı söylendiğinde bakma
- -Yetişkinlerin bazı konuşmalarını veya ifadelerini anlama
10-12 Ay
- -Farklı hecelerden oluşan babıldamalar
- -Cümle benzeri ifadeler
- -İlk anlamlı sözcükler
- -Ses üretiminde eskiye göre artış
- -Basit komutları anlama ve uygulama
- -Bazı kelimeleri taklit etme ve benzerlerini çıkarma
Sonuç olarak prelinguistik dönem gelişimi bebek-ebeveyn etkileşimini sağlaması, konuşma organlarının gelişimi, dil gelişiminin temelini oluşturması açısından önemli bir dönemdir.
Büşra Aksoy
Çocuk Gelişimci
