Dijital cihazların çocuklar üzerinde giderek artan etkisi, günümüz ebeveynlerinin dikkat etmesi gereken ciddi sorunları beraberinde getiriyor. Erken yaşlarda sıkça maruz kalınan cep telefonu, tablet ve bilgisayar kullanımı, çocuklarda hem psikolojik hem de fiziksel gelişim süreçlerini olumsuz etkiliyor. Uzun süreli ekran kullanımı, sosyal ilişkilerden kopma ve hareketsiz yaşam gibi nedenlerle çocukları birçok riskle karşı karşıya bırakıyor.
Dijital Bağımlılığın Çocuklar Üzerindeki Gelişimsel Etkileri Anksiyete ve Depresyon
Uzun süre dijital içeriklere maruz kalan çocuklar, anksiyete ve depresyon gibi ruhsal sağlık sorunları geliştirme riskiyle karşı karşıyadır. Araştırmalar, sanal dünyaya yoğun bir biçimde maruz kalmanın çocuklarda özgüven eksikliğine, sosyal izolasyona ve yüz yüze sosyal becerilerin gelişiminde zorluklara neden olduğunu göstermektedir. Sanal ortamlarda, diğer kullanıcıların oluşturduğu "mükemmel" imajlarla karşılaşmak, çocuklarda yeterlilik hissini zayıflatarak, özellikle ergenlik döneminde daha belirgin hale gelen sosyal kaygılara sebep olabilmektedir.
Odaklanma Sorunları ve Dikkat Eksikliği
Erken yaşlardan itibaren sıkça dijital içeriklerle vakit geçiren çocuklarda dikkat eksikliği ve odaklanma sorunları sıklıkla gözlenmektedir. Çocuğun aşırı miktarda uyarıcıya hızlı ve sürekli erişimi, dikkati kısa süreli yönlendirme alışkanlığını teşvik etmekte, böylece derin ve uzun süreli konsantrasyon becerileri olumsuz etkilenmektedir. Uzun vadede, bu durum okul başarısını, sosyal ilişkileri ve günlük yaşamın getirdiği sorumluluklarla başa çıkabilme becerisini zayıflatmaktadır.
Göz Sağlığı Sorunları
Son yıllarda yapılan tıbbi araştırmalar çocukların uzun süre ekranlara maruz kalmasının, göz yorgunluğu, göz kuruluğu ve miyopi riskini arttırdığını belirtmektedir. Ekran ışığına uzun süre bakmak, çocukların göz kaslarında yorulmaya ve odaklanma bozukluklarına yol açarak fotofobi (ışık hassasiyeti) geliştirme riskini artırabilir. Uzun vadede miyopi gibi görme bozukluklarının daha erken yaşlarda ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.
Omurga Sağlığı ve Postür Bozuklukları
Çocukların dijital cihazları uzun süreli ve yanlış postürde kullanmaları, omurga sağlığını olumsuz etkileyebilir. Tablet ve telefon başında geçirilen sürede omurga eğilmesi, omuz ve sırt kaslarının sürekli kasılmasına ve kas-iskelet sistemi gelişiminde aksaklıklara neden olabilir. Küçük yaşlarda başlayan bu bozukluklar ileride kalıcı kamburluk gibi daha ciddi postür sorunlarına yol açabilmektedir.
Tablet ve Telefonun Bebeklere Etkileri
Bebeklik döneminde ekranlara maruz kalma, çocukların sinir sistemi, dil gelişimi ve sosyal becerileri üzerinde ciddi olumsuz etkilere sahiptir. Bebeklerin beyin gelişimi, özellikle dil, duyusal ve motor becerilerin uyum içinde gelişimi için etkileşim, oyun ve fiziksel aktivite gerektirir. Uzun süreli ekran maruziyeti, beynin bu bölgelerinin gelişiminde gecikmelere yol açarak dil gecikmesi, dikkat eksikliği ve duyusal hassasiyet gibi sorunlara neden olabilir. Araştırmalar, bebeklerin ekran başında fazla zaman geçirmesinin, ilerleyen yıllarda dikkat dağınıklığı ve iletişim becerilerinde gerilik gibi kalıcı etkiler yaratabileceğini göstermektedir.
Anne Babalar Çocukların Yaş Gruplarına Göre Ekran Sürelerini Nasıl Belirlemeli?
Çocukların dijital cihazları kullanma süreleri yaşlarına göre sınırlandırılmalıdır.
Tavsiye edilen ekran süreleri şöyledir:
- 0-2 yaş: Bu yaş grubu için ekran süresinden tamamen kaçınılmalıdır. Beyin gelişiminin en yoğun olduğu bu dönemde bebeklerin dijital cihazlardan uzak kalması gereklidir. İstisna olarak uzakta yaşayan aile üyeleri ve akrabalarla yapılan video görüşmelerde, bebeğin kısa süreli ekran temasına izin verilebilir.
- 2-5 yaş: Günlük ekran süresi bir saati aşmamalıdır. Çocuğun ekran başında geçirdiği süre ve izlediği videolar ebeveyn gözetimi altında olmalıdır.
- 6-12 yaş: Günde en fazla 1-1,5 saat olacak şekilde sınırlandırılmalı, bu süre ders dışı kullanım olarak düşünülmelidir.
- 12 yaş ve üstü: Günlük iki saat ile sınırlı kalması önerilmektedir; yine bu süre, ders dışı aktiviteler için geçerlidir.
ANNE BABALARA ÖNERİLER
Dijital Detoks Günleri Planlayın
Haftada en az bir gün dijital cihazlardan tamamen uzak bir “dijital detoks” günü düzenlemek, aile bağlarını güçlendirmenin yanı sıra çocukların gerçek dünya ile bağlarını korumalarına yardımcı olur. Bu günlerde çocuğun yaşına uygun fiziksel aktiviteler, doğa yürüyüşleri, sanatsal etkinlikler veya evde birlikte oyun oynama gibi planlar yapılabilir.
Alternatif Aktiviteler Sunun
Çocuğun ilgisine göre sanatsal faaliyetler, müzik ve spor gibi aktivitelerle onu desteklemek, ekran süresinin azalmasına yardımcı olur. Örneğin, 6-12 yaş grubu için takım sporları veya resim atölyeleri, daha küçük çocuklarda yap-boz veya resim yapma gibi ince motor becerilerini geliştirecek aktiviteler tercih edilebilir.
Ekran Süresi ve İçerik Kontrolü Sağlayın
Ebeveynlerin dijital cihazlarda geçirilen süreyi kontrol altında tutmaları kadar, çocukların izlediği içeriklerin kalitesini denetlemeleri de önemlidir. Çocuklar yaşlarına uygun eğitici içeriklere yönlendirilmeli, gereksiz ve şiddet içerikli materyallerden uzak tutulmalıdır.
Rol Model Olun
Ebeveynler, çocuklarının sağlıklı teknoloji kullanımında en önemli rol modellerdir. Çocuğunuzun yanında ekran kullanımını sınırlamak, dikkatli ve bilinçli kullanımı desteklemek adına büyük önem taşır.
Gülşah Mustafayev
Çocuk Gelişimi Uzmanı | Pedagog
