Okul dönemi; çocukların dış dünyaya açıldığı, toplumsal çevreyi tanımaya başladığı 6-12 yaş arası dönemi kapsar. Bu dönemde çocuklar okula başlamak gibi büyük bir durumla karşı karşıyadırlar. Okula başlama ile günlük rutinlerinde bir değişim olmakla birlikte yeni insanlar tanıma, sınıf düzenine uyum, kurallarla tanışmak gibi yeni gelişimsel görevler edinirler. Bu dönem çocukların öğrenmeye en istekli oldukları dönemdir. Sorular sorarlar, güncel olayları merak ederler, fikirlerini söylemek ve çevrelerindeki insanlar tarafından dinlenmek isterler.
Okul dönemi çocukları, günlerinin büyük bir kısmını okulda geçirirler. Okul başarısı, öğretmenleri tarafından takdir edilmek bu dönemdeki çocuklar için çok önemlidir. Öğretmenlerine hayranlık duyarlar ve öğretmenleri tarafından söylenen her şeyi sorgulamadan kabul ederler. Öğretmenlerinden gördükleri ilgi ve arkadaşları arasındaki sosyal kabul okula uyum sürecini etkileyen faktörlerdendir.
Okul dönemi çocukları için oyunun önemi göz ardı edilmemelidir. Bu dönem çocukları etkin ve hareketlidir. Kaba motor becerilerini destekleyen bahçe oyunlarını çok severler. Oyuna olan ihtiyaçları da dikkate alınarak öğretim planları hazırlanabilir.
6-12 yaş arası dönem çocuklarının ahlaki yargıları ebeveynlerinin kuralları çerçevesinde şekillenir. Sadece iyi ve kötü kavramları vardır. Bir davranış gerçekleştirdiklerinde ödül alıyorlarsa o davranış iyi, ceza alıyorlarsa kötüdür. Bu sebeple aynı davranışı gerçekleştirip farklı tepkiler aldıklarında ne olduğuna anlam veremezler. Otorite kabul ettikleri anne-babalarının değer yargılarını taşırlar. Okul dönemi çocuklarının sıklıkla gördükleri yanlış davranışları otorite figürü olarak kabul ettikleri anne-babaları, öğretmenleri ya da çevresindeki büyüklere şikayet ediyor olmaları aynı değer yargılarını paylaştıklarını kanıtlama isteklerinden kaynaklanmaktadır. Sürekli bir davranış karşılaştırması içindedirler örneğin kendisi yaptığında ailesi tarafından cezalandırılan davranışı arkadaşı yapıp cezalandırılmadığında bunu sorgulama ihtiyacı duyarlar.
Bu dönem çocukları masallardan çok gerçek hikayeler dinlemek isterler. Kahramanlık hikayeleri, tarihi olaylar ve hayattan alıntılara ilgi duyarlar. Okumayı öğrendikleri bu dönemde dikkatlerini uzun süre koruyarak kendileri de kitaplar okumaya başlarlar. İlgileri doğrultusunda kitaplar seçerek okumaya teşvik etmek okuma-yazma becerilerini desteklemek açısından çok önemlidir.
Okul döneminde çocuklar bilişsel olarak somut işlemler dönemindedirler. Soyut kavramları anlamazlar. Beş duyu organlarıyla algılayabilirler. Bu sebeple okul döneminde yaparak-yaşayarak öğrenme çok önemlidir. Çocuklar hayatlarında var olan, gördükleri, hissettikleri deneyimleri daha kolay anlamlandırırlar ve akılda tutarlar.
Somut işlemler döneminde olmaları sebebiyle yapılan şakaları anlamakta güçlük çekerler. Özellikle alıngan oldukları bu dönemde yapılan şakalara beklenenden fazla tepki göstererek ağlayabilirler. Bu durum şakaları ciddiye almalarından kaynaklanır. Kendileri hakkında söylenen her şey çok önemlidir. Bu dönem çocuklarıyla alay edilmemeli ve fikirlerine önem verilmelidir. Kendileri hakkında yapılan şakalara karşı hassas oldukları unutulmamalı ve bu konuda üzerlerine gidilmemelidir.
Çocuklar değer verdikleri insanların gözünden nasıl göründüklerine çok önem verirler. Kişiliklerinin de geliştiği bu dönemde çocukları belli sıfatlarla eşleştirerek etiketleme yapmamak gerekir. Bu etiketleri ciddiye alarak kendilerini bahsedilen sıfatlar üzerinden tanımlamaya başlarlar. Örneğin bir çocuğa “sen bencilsin” denildiğinde bir süre sonra bunu kabul ederek kendisinin bencil olduğunu düşünmeye başlar. Bu yüzden çocuklar hakkında konuşurken, onları tanıtırken kullandığımız kelimelere çok dikkat etmeli ve söylenen her cümlenin kişilik gelişimi için ne kadar önemli olduğunu unutmamalıyız.
Okul dönemindeki çocuklarda dikkat edilmesi gereken en önemli konulardan biri de onları kıyaslamamaktır. Çocukları kıyaslamamak her dönemde önem arz etse de çocukların ebeveynlerden ve öğretmeninden takdir bekledikleri bu dönemde ayrı bir öneme sahiptir. Bu dönem çocukları için arkadaşları arasında ön plana çıkarak kendilerini göstermek çok önemlidir. Kıyaslamak, yeteneklerini görmezden gelmek, çabasını taktir etmemek yetersizlik duygusuna kapılmalarına sebep olur.
Betül Turan
Çocuk Gelişimci
