Kıskançlık duygusu herkesin yaşadığı, evrensel bir duygudur. Normal şartlarda, yaş ve cinsiyet farklılıkları kardeşler arası kıskançlığa sebep olur. Büyük kardeşin daha fazla ayrıcalığı olması ve bağımsız olması sebebiyle kıskanılır. Bebek ise, daha fazla ilgi gördüğü için kıskanılır. Bir kız kardeş, erkek kardeşinin daha özgür olduğunu gördüğünde kıskanır. Bir erkek kardeş kız kardeşine özel ilgi gösterildiğini düşündüğü için kıskanır. Bazen farkında olmadan bu kıskançlığı yaratan ve pekiştiren ebeveyn tutumları olabiliyor. Sonuç olarak, bunlar genellemeler ve her ailede farklılık gösterebilir.
Kardeşler arası kıskançlık oldukça doğaldır. Böyle bir durumda, sizin tutumunuz çocuğunuza net bir şekilde durumu açıklamak çocuğunuza güven verecektir. "Bazen kardeşini beslemem, onu yıkamam, altını değiştirmem gereken durumlar olacak. Eğer istersen sende bana bu durumlarda yardımcı olabilirsin.Ama yardımcı olamadığın noktada kendini yalnız hissedebilirsin, bazen de belki kıskanabilirsin. Böyle hissettiğinde lütfen gelip bana söyle, sana daha da fazla sevgi vereyim ve vakit ayırayım, bu sebeplerden ötürü endişelenme. Sana duyduğumuz sevgiye kardeşin engel olamaz. Kendini kötü ve öfkeli hissettiğinde, gel bana söyle.” şeklinde bir açıklama yeterli olacaktır.
Bunun yanı sıra, çocuğunuza model olmak çok önemlidir. Sizin kardeşinizle ilişkileriniz, çocuğunuzun yanında kardeşinize olan davranışlarınız önem taşır. Çünkü, çocuklar sizlerden duyduklarından ziyade gördüklerini hayatlarına geçirirler.
Küçük kardeş büyüğün ayrıcalıklarını kıskanabilir. Çocuğun duygularıyla başa çıkmasına, gerçekleri açıklamaktan ziyade duygularını anlayarak yardım edebilirsiniz. Örneğin, büyük çocuğunuz geç saatte yatabilecek yaştadır ve 5 yaşındaki kardeş 8-9 gibi uyuyacaktır. Bu noktada, “Keşke çok geç saate kadar yatmaman mümkün olsaydı.” Ya da “Anlıyorum, ama senin yatma zamanın şimdi.” gibi açıklamalar yapılabilir.
Daha büyük çocuklarınız ise kıskançlık duygularıyla yüzleştirilmelidir. O yaş grubuyla daha açık sohbet etmek mümkün. “Kardeşinden hoşlanmadığını anlamak zor değil.” “O kadar öfkeleniyorsun ki, ona yumruk atıyorsun. Onu incitmene izin veremem, fakat önemsenmediğini hissettiğinde bunu bana söyleyebilirsin.” gibi cümleler kullanabilirsiniz.
Başka bir örnek ise daha küçük kardeşler için. 3 yaşındaki çocuğunuz küçük bebeği rahatsız ediyorken, çocuğunuzu hemen durdurmalı ve nedenlerini açıkça ifade etmelisiniz. Tam da bu noktada yansıtma ve aynalama cümleleri kullanılabilir. “Bebekten hoşlanmıyorsun.” “Bebeğe öfkeleniyorsun.”gibi.
Çocuğa yaptığı şeyi hatırlatmamalısınız. Ebeveynin rolü, nötr gözlem yapmak ve sempatik bir dille karşılık vermek olmalıdır. Duyguların vahşeti karşısında şok tepkiler verilmemelidir.
Yorumlarınız kısa ve net olmalıdır. “Şu anda bana ne kadar öfkeli olduğunu gösteriyorsun.” “Öfkelendiğinde, bana gel ve söyle.” gibi cümleler kullanılabilir.
Kurban-zorba ikilemesinden kaçınmanız önemlidir. Yani, büyük çocuğun her zaman suçlu olduğunu (zorba), küçük çocuğunuzu ise kurtardığınız anlamına gelir (kurban). Her zaman eşit olun ve ‘çocuklar’ kelimesini kullanın. “Çocuklar aranızdaki sorunları çözebileceğinize inanıyorum.” Taraf tutmayın.
Her gün çocuklarınızın her biriyle baş başa vakit geçirmeyi ihmal etmeyin. Bu esnada biri diğerini kıskanıyorsa, ona bunun normal olduğunu hepsiyle sırayla vakit geçireceğinizi açıklayın.
Ayrıca, her çocuğun kendine ait bir alanının ve yalnızca onun bazı oyuncaklarının olmasına ihtiyacı vardır. Bu çocuğun gelişen bireyselliği için önemlidir.
Kardeşler arası rekabet normaldir ve iki ve daha fazla çocuğu olan ailelerde karşımıza çıkar. Araları üç yaştan az olan çocuklar arasında bu daha yoğundur. Bu rekabetler ebeveynler kıyaslayıcı olduklarında artar, saygı çerçevesinde işbirliği yaptıklarında ise azalır. Bu sebeple, rekabet yerine işbirliği yapmalarını gerektiren etkinliklere yönlendirin. Grup çalışmaları yapmalarını sağlayın. Kıyaslamadan ve eleştiriden kaçının.
Her birine pozitif mesajlar vermeyi ihmal etmeyin. Örneğin, derslerde yaptıkları etkinlikler için “Etkinlik yapmakta çok iyisin.” gibi cümleler kullababilirsiniz.
Eğer ailede yeni bir bebek varsa büyük çocuğunuzun yanında aşırı ilgilenmekten kaçının veya ona da ufak sorumluluklar vererek size yardım etmesini isteyin ve birlikte vakit geçirin.
Kardeş Kıskançlığı Belirtileri Nelerdir?
- Kardeşine kaba davranma.
- Ebeveyni dinlememe ve ebeveynden uzaklaşma.
- Parmak emme ve alt ıslatma gibi gerileme davranışları. Bu davranışlar bizlere çocuğun ilgi istediğine ve özgüven problemleri yaşadığına işaret etmektedir.
- Agresif davranışlar gösterme.
Eğer ev içinde kıskançlık duygusu çok yoğun yaşanıyor ve bu durum yaşamınızda zorlayıcı bir hal aldıysa bir uzmana başvurmakta fayda vardır.
Bizler her zaman sizlere destek olmak amacıyla buradayız.
Lara Balkaner
Psikolog & Aile Danışmanı
