Gelişim kişiye özgüdür ve her çocuğun gelişimi farklı ilerleyebilir fakat gelişimin bazı kritik noktaları vardır. Bu nedenle özellikle yaşamın ilk yıllarında bebekler/çocuklar mutlaka gelişimsel açıdan değerlendirilmelidir. Bebeklerin ve çocukların dil, sosyal-duygusal, bilişsel, fiziksel ve motor gelişim alanlarında değerlendirilmesi çocuk gelişimciler/ çocuk gelişimi uzmanları tarafından yapılmalı ve bebeğin/çocuğun durumu ile ilgili bir yol haritası çizilmelidir. Bebeğin/çocuğun yaşına uygun becerileri gösterip göstermediğinin belirlenmesi gereklidir. Gelişim bir bütündür ve bebeğin/çocuğun herhangi bir gelişim alanında meydana gelen olumsuzluk diğer gelişim alanlarını da etkileyecektir.
Gelişimsel değerlendirme bir süreçtir ve tek bir görüşmede yapılan değerlendirmeler objektif sonuç vermeyebilir bu nedenle bebeğin/çocuğun gelişiminin zaman içinde izlenmesi ve ilerlemenin takip edilmesi çok önemlidir. Gelişimsel değerlendirmenin sıklığı çocuğun gelişimsel durumu ve yaşına uygun olarak çocuk gelişimci/çocuk gelişimi uzmanı tarafından belirlenir, belli başlı aralıklar olsa da standart bir aralık vermek yanılgıya sebep olabilir.
Gelişimsel değerlendirme ile çocukların desteğe ihtiyaç duyduğu noktalar belirlenerek bunlarla alakalı destek programları oluşturulur ve aynı zamanda çocuğun var olan güçlü yönleri pekiştirilir, potansiyellerine ulaşmaları konusunda da destek sağlanır.
Gelişimsel değerlendirme sonucunda erken müdahale oldukça önemlidir, herhangi bir aksama olması durumunda erken fark edilmesi ve müdahale sürecinin erken başlaması daha verimli ve daha kolay ilerlemeyi sağlayacaktır.
Değerlendirme sürecine aile ve çocuk mutlaka sürece katılmalıdır, varsa evde yaşayan diğer kişiler, çocuğa bakım veren kişi, öğretmeni gibi çocuğun hayatında önemli yeri olan kimseler de görüşlerini mutlaka belirtmeli ayrıca değerlendirme sonucundan mutlaka haberdar olmalı böylece izlenecek yolda aktif rol almalıdırlar.
En çok düşülen yanılgılardan bir tanesi ailelerin çocuklarında mutlaka bir farklılık olduğunda gelişimsel değerlendirmeye başvurmaları gerektiğini düşünmeleridir fakat normal gelişim gösteren çocuklara da mutlaka rutin olarak gelişimsel değerlendirme önerilmektedir. Ailelerin her şey yolunda gitse dahi gelişimsel danışmanlık almaları ve onlara rehberlik edecek birinin olması çok daha iyi olacaktır, böylece ebeveynler çocuklarını yetiştirme ve onların gelişimlerini destekleme konusunda daha az kaygı duyacak, olası yanlışları düzeltme fırsatı bulacaktır.
Gelişimsel değerlendirme yetkinliği bulunan çocuk gelişimciler/çocuk gelişimi uzmanları tarafından formal ya da informal yöntemler kullanılarak yapılmalıdır. Standart testler araç olarak kullanılır fakat tek başına asla yeterli değildir. Bebeğin/çocuğun içinde yaşadığı çevre (aile, okul, arkadaş, sosyoekonomik durum vb.) ve doğuştan getirdiği genetik faktörler gelişiminde oldukça önemlidir ve değerlendirme sırasında mutlaka dikkate alınmalıdır. Çocuğun gelişimini etkileyen birçok faktör olabilir ve bu noktada bunların saptanması, aksaklıkların iyileştirilmesi gelişimsel değerlendirme ve danışmanlık ile mümkün olacaktır.
Sonuç olarak; gelişimsel değerlendirme hem aile için hem de çocuk için oldukça önemlidir ve rutin olarak yapılmalıdır. Gelişimde aksaklık yaşanması durumunda erken fark etme dolayısıyla erken müdahale ciddi fayda sağlayacaktır. Hem gelişimsel açıdan zorluk yaşayan hem de normal gelişim gösteren çocukların değerlendirilmeleri çok kıymetlidir.
Merve Pehlivan
Çocuk Gelişimci
