Ergenlik döneminin birey üzerinde yarattığı fizyolojik, hormonel değişimler beraberinde bireyin psikolojisinde de olumsuz durumların yaşanmasına neden olabilmektedir. Ergenlik döneminindeki birey, sosyal çevresiyle olan etkileşiminde yaşadığı sorunlara olduğundan daha fazla anlam yüklemektedir. Olayları gereğinden çok kafaya takma davranışı ergenin sorunlarla baş edememesine neden olmakta, birey, yaşadığı sorunları ebeveynlerine anlatmak konusunda da isteksiz olduğunda sorunlar daha da büyümektedir.
Özkıyım davranışı bütün toplumlarda görülme sıklığı yüksek bir durumdur. İntihar davranışında, biyolojik, sosyal, kültürel, psikolojik ve ekonomik faktörlerin etkili olduğu kadar büyük oranda psikiyatrik bozukluklarla ilişkili bir davranıştır.
Özkıyım davranışı, özkıyım düşüncesi, planı ve girişimi yanı sıra tamamlanmış özkıyım da kapsamaktadır.
Ergenlerde Özkıyım (İntihar) Davranışı Ne Sıklıkla Görülür?
- Yapılan çalışmalara göre; ergenlerde özkıyım düşüncesinin yaygınlık oranı % 12
- Ergenlerde özkıyım planının yaygınlık oranı % 4
- Ergenlerde özkıyım girişimin yaşanma sıklığı ise % 4. 1 olarak ifade edilmiştir.
- Özkıyım düşüncesi olan ergenlerin 1/3’nün özkıyım planı yaptığı, plan yapanların % 60’ ının özkıyım girişiminde bulunduğu belirtilmiştir.
- Eğer birey ergenlik döneminde madde kullanım bozuklukları, depresyon, bunaltı ve davranım bozuklukları gibi psikiyatrik bozukluklar özkıyım davranışının yaşanma sıklığını artırmaktadır.
- Özkıyım davranışı, ruhsal bozukluğu olmayan çocuk ve ergenlerde % 5 ifade edilmiştir.
- Ruhsal bozukluk yaşayan ergenlerde özkıyım (intihar ) oranı ise %24 oranındadır.
Özkıyım girişiminnde bulunan çoğu ergenin ölmeden önce ruh sağlığı uzmanlarından yardım aradığı, çoğunun ölüm anında antidepresan ilaç kullanmadığı bildirilmiştir. Esasında ilaç kullanımındaki yetersizlikler, yanlış bilinen şeyler özkıyım riskini arttırabilmektedir.
Yetişkin bireylerin aksine ergenlerde daha yüksek zekâ kat sayısı, hem kız hem erkeklerde özkıyım niteliğinde olmayan kendine zarar verici davranışlarla, sadece erkeklerde özkıyım düşüncesiyle ilişkili bulunmuştur.
Özkıyım Davranışında Tedavi
- Özkıyım davraanışının gerçekleşmesinden sonra yani; ilk girişimden sonraki ilk 6 ayın çok önemli olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. Bu ilk 6 ayda hastanın yakından izlenmesi oldukça önemlidir.
- Tedavide amaç; sorun çözme, seçenekli düşünebillme, duyguları kontrol edebilme becerilerinin kazandırılmasıdır.
- İlaç tedavisinde bireye verilen ilaçların, antidepresanların birey üzerinde yarattığı etkiler yakından izlenerek duruma göre ilaç tedavisi yeniden şekillenebilir.
- Grup terapisi
- Destekleyici Psikoterapi Tekniği
Uzm. Dr. Mustafa Erkan
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı
