Otizmli olan çocukların eğitimi ciddi bir konu ama bunun aslında en önemli parçalarından birini oluşturan “otizmli olmayan” yani “normal” çocukların otizm hakkında bilgilendirilmesi günümüzde ailelerin üzerinde pek durmadığı bir konu.
Ancak “Yaşamı paylaşmak” gibi bir hedef
''Çocukları farklılıklar konusunda eğitmek ve empati duygusu geliştirmelerine yardımcı olmak” gibi kulağa çok güzel gelen ama çok zor olan bir görevi de içinde barındırıyor.
Ancak bir öğretmen olarak “ben bu konuda ne yapmalıyım” diye düşünmeye başlayınca bir yol haritasına ihtiyacım olduğunu farkettim ve bunun üzerine düşündüm.
Ve sizlere kısa bir sürede hızlı yol alacağınız bazı aktarmalar yapmaya karar verdim.
Konumuz aslında otizmi farketmenin çok ötesinde farklılıkları farketme ve kabullenme konusu.
Bunları da çocuklara öğretmek için uygun yaşı ya da bir ihtiyacın doğmasını beklemek gerekmiyor.
Peki çocuklar “farklılıkları kabul etme” konusunda nasıl eğitilir?
Bunun bir cevabı, çocukların “farklı” insanlarla birarada bulunmalarının teşvik edilmesi, buna ortam sağlanması. Bu sayede onları anlamaları ve kabullenmeleri o kadar kolaylaşır.
Ancak pratikte bu kadar kolay olmuyor tabii.
Birarada bulunmak kabullenmeyi, kaynaşmayı otomatik olarak sağlamıyor çünkü.
Onlara bu farkındalığı nasıl kazandırmalıyız?
Çocuklar bu konuda şimdiye kadar okulda bir eğitim almamış oluyorlar. Otizm ve çocuk konusunda eğitim deyince ailelerin eğitilmesi, kardeşlerin eğitilmesi, toplumdaki bireylerin eğitilmesi var ama bildiğimiz okuldaki çocukların eğitilmesi deyince gözüme çok fazla şey çarpmıyor. Okullar bu konuda geri planda duruyorlar.
İşte burada benim çözümüm;
Hafif dereceli Otizm ya da Down sendromlu çocukların bulunduğu kaynaştırma eğitim kurumlarına veya onların bulunduğu okullara gezi düzenlemenizden yanayım.
Çocuklar böylelikle yolda karşılaştıklarında tepkisel yaklaşmazlar.
Belki bir gün aynı sınıfta olabilecek bir arkadaşına nasıl davranacağını ve nasıl bir arada yaşayacağını öğrenir bir fikir sahibi olur böylelikle.
Yolda gördüğünde şaşırmaz, parmağıyla göstermez ve bakış açısı edinmesi kolaylaşır.
Hiç unutmayalım ki öğrenme keşifle gerçekleşir, keşfeden çocuklar öğrenir.
6 yaşında ailesi ve çevresinde hiç “daha farklı” biri ile karşılaşmamış bir çocuğa otizm nasıl anlatılır mesela? Herşeyden önce otizm diye bir “bozukluk” ya da “rahatsızlık” var demenin onların anlayamayacağının farkında olmak gerekir.
Çocuk bu soyut bilgileri anlamayacaktır.
Çocuklara otizmi anlatırken önerdiğim sistem sırasıyla şöyle:
1. “İnsanları birbirinden ayıran yetenekleri ve özellikleri vardır” konusuna değinmek: Bu kısım farklılıklarımız ve benzerliklerimiz üzerinde konuşmayı içeriyor. Yani “herkesin farklı yetenekleri bulunur. Örneğin kiminin el yazısı iyidir kiminin daha kötü kimi bisiklete iyi biner, kimi çok iyi ip atlar vs. Herkesin görünüşü de birbirinden farklıdır. Kimi kısadır, kimi uzun vs.
2. “Bu yetenekler ve özellikler bizi diğer insanlardan ayırır ve “eşsiz” yapar” konusunu vurgulamak: Hepimizin farklı yetenek ve özellikleri var ve bu bizi diğerlerinden ayırdığı için benzersiz yapıyor. Bu özellikleri iyi, kötü diye nitelemeyin ve “farklılık” olarak ortya koyun.
3. “Her insan “anlaşılmak” ister” konusu üzerinde konuşmak: Hepimiz farklı ve özeliz ama ortak noktamız hepimiz başkaları tarafından anlaşılmayı istememiz. Buna örnek olarak çocuklara “örneğin parkta bir topa çok hızlı ve güzel vurmak istediniz ama bunu yapamadınız. Çevrenizdekilerden “yapamadın” lafını mı duymak istersiniz yoksa “bir sonrakinde daha iyi yapabilirsin” türü laflar mı” türünde konuşmalar yapılması.
4. Sonrasında kabul üzerine konuşmak: Onlar bizden eksik olabilirler ama sadece bizden istedikleri onları sevmemiz.
Onları eksikleriyle kabul edebilmemiz.
Çocukların alıştıklarından farklı olmayı bizzat tecrübe edebilmeleri için aktiviteler yapabilirsiniz. Yani ince motor becerilerinin gelişmemiş olmasını anlatmak için bir hamur yoğurma gibi basit bir görevi başka bir dilde söyleyerek konuşma-anlama yeteneklerinin olmadığı durumları anlatmak gibi aktivitelerin nasıl yapılabileceğini kısa süreliğine anlatabilirsiniz. Kısacası “başkasının yerinde olma durumunu” çocuklara deneterek anlatmak üzere kurgulanırsanız çocukta anlama gerçekleşir.
Diliyorum farkındalığımız meslektaşlarımda, ebeveynlerimide ve bütün dünya çocuklarında bir tohuma dönüşür.
Sevgilerimle
Seda Yapıcı
Çocuk Gelişimi ve Eğitmeni
