Vicdan insanların hayata gelmesiyle birlikte oluşmaya başlayan bir sistemdir. Fakat diğer özelliklerimiz gibi geliştirmeye ihtiyaç duyar. Ebeveynlere düşen rol ise bu gelişimi desteklemektir.
Bizler çocuklarımızın fiziksel gelişimine önem gösterirken ahlaki gelişimlerini göz ardı edebiliyoruz. Vicdanlı, merhametli çocuklar yetiştirmek ise ebeveynlerin önemli bir sorumluluğudur.
Çocuklar, yeni bir şeyler öğrenirken ebeveynlerinin davranışlarını model alırlar. Anne babanın diğer aile üyelerine, komşularına ve hayvanlara karşı olan davranışlarını gözlemlerler. Model olarak seçtikleri kişilerin davranışlarını da doğru olarak kabul ederler. Çocuklarımıza doğru ve yanlışı, güzeli ve çirkini öğretirken model olduğumuzu unutmamalıyız.
Bazı ailelerimiz gereğinden fazla baskı kurarak ve çocuğun en ufak hatalarına bile şefkatle yaklaşmayarak onları yalana teşvik edebilmektedir. Çocuk istenmeyen bir davranış karşısında sert bir tutum ile karşılaştığında anlık olarak kendini kurtaracağını düşündüğü yalana başvurabilir. Bu da zamanla çocuğumuz da yalan söyleme davranışının yerleşmesine sebebiyet verecektir. Yanlış seçim ve davranışlarda bulunup sonrasında bunu düzeltmekle ilgili bir sorumluluk almaktan uzaklaşabilirler. Neticesinde ise vicdan gelişimi olumsuz etkilemiş olur.
Bazı ailelerimiz ise çocuklarının davranışlarına karşı ilgisiz ve aşırı esnek olabilmektedir. Şefkatli olmakla, serbest bırakmayı karıştırmaktadırlar. Vicdan gelişimi için gerekli olan model olma ve kavramların açıklanması bu çocukların yetiştirilmesinde eksik kalmaktadır. Neyin doğru ve güzel olduğunu bilmeyen bir çocuğun bu doğrultuda davranışlar sergilemesini de bekleyemeyiz.
Önemli olan bu iki zıt durumdan da uzak durarak denge de bir tutum sergileyerek çocuklarımızın kendi iç denetim sistemlerini oluşturmalarına destek vermektir.
Yanında otorite olarak gördüğü biri varken doğru davranışlar sergilemesi ama tek başına kaldığında kendisine ve çevresindeki kişilere zarar verebilecek davranışlarda bulunması iç denetiminin olmadığı anlamına gelir. Oysa vicdan gelişimi için çocuğun iç denetimi gelişmiş olmalı.
Vicdan gelişimini nasıl destekleyebiliriz?
- Çocuklarda 4-6 yaş aralığında bu gelişimin temelleri atılır.
- Fakat bu yaş aralığında soyut kavramları anlamakta güçlük çekerler.
- Somut olaylar üzerinden gördüğü doğru ve yanlış davranışların ardından çocukla sohbet etmek ve bu sohbetleri belirli aralıklarla tekrarlamak zamanla öğrenmesini sağlayacaktır.
- 10-12 yaşlarına geldiğinde ise soyut olan vicdan kavramı zihninde daha net anlaşılır hale gelecektir.
Sena Topaloğlu
Çocuk Gelişimci
