Bebeklik dönemi itibarıyla okunan kitaplar çocuğun, ileri yaşlarda okuma ve okuduğunu anlama becerilerinde bir adım önde olmasına yardımcı olur. Çocukların gelişiminin doğru kitaplarla beslenmesi dikkat süresini ve zekasını, dinleme ve konuşma kabiliyetini, merak duygusu ve düşünme yetisini olumlu yönde etkiler. Çocuğun bulunduğu yaş döneminin özelliklerini bilmek doğru kitap seçiminin en önemli basamağıdır. Çünkü, her yaş döneminin kitap içeriği farklılık gösterir. Yaşına ve gelişimine uygunluk göstermeyen bir kitaba başlasanız bile sonunu çok zor getirir veya getiremeyebilirsiniz. Önemli olan doğru zamanda, doğru kitabı sunmaktır. Bu nedenle çocuğun içerisinde bulunduğu gelişimsel dönemi tanıyarak, ilgi alanlarını analiz ederek doğru kitap seçimleri yapabilirisiniz.
Hayatta ki pek çok şey çocuk kitabı konusu olabilir. Çocukların gelişimini olumlu yönde seyrettirecek konulara sahip kitaplar ilk tercihiniz olmalıdır. Özellikle ilgi alanlarına ithafen seçilen konular kitap sevgisini aşılamada büyük yer tutmaktadır. Konunun ele alınış biçimi ise kitap satın alırken bakacağınız ilk şey olmalıdır. İşlenen konunun çocuklara uygunluğunu netleştirmek adına öncelikle yetişkin süzgecinden geçmeli, ardından çocuklara okunmalıdır. Kitapların kaleme alınma şeklinin yanı sıra resmedilme şeklide çok mühimdir. Henüz okuma-yazma evresinde olmayan çocukların kitapta bakacağı ilk şey görsellerdir. Çocuk, resimler aracılığıyla kitabı okur. Renkli, canlı ve ayrıntılı şekilde resmedilmiş kitaplar yorumlama gücünü ve olayları sıralama becerisini geliştirir. Okuduğunuz sayfadaki yazı, o sayfanın resimleriyle eşleşmelidir. Resimler yazıların duygusunu canlandırmalıdır ki siz okurken çocuk da öyküyü keşfedebilsin ve bir sonraki okumalarda resimlere bakarak öyküyü anlatabilecek veya yorumlayabilecek düzeyde olsun.
Çocukların ilgisini çekebilmesi için bir kitapta olması gereken üç temel şey; merak, eğlence ve yaratıcılıktır. Bu üç temel maddeye düşündürücülük kavramını da eklersek kitabı kusursuzlaştırmış oluruz. Dil gelişiminin desteklenmesi açısından kafiye ve tekrar eden kelimeler içermelidir. Anlatılmak istenen tema kısa ve net işlenmelidir. Başı ve sonu olmalı; giriş, gelişme ve sonuç içermelidir. Çocuk kitaplarındaki karakterler yaşamın içinden sunulmalıdır. Amaç çocuğun karakterle özdeşim kurmasıyken her şeyi başaran, doğru ve en iyi şekilde gerçekleştiren, tabiri caizse mükemmel karakterler çocuklara ulaşılmaz gelebilir. Çocuk kitabında anlamı bilinmeyen sözcükler, uzun cümleler, mecazlar, edebi ve soyut kelimeler olmamalıdır. Çocuğun duygularını incitecek konulara yer verilmemelidir. Mutsuzluk ve kötülük kavramları ile ilgili konular okul öncesi için pek uygun değildir. Mutlu sonla biten, olumlu davranışlara yöneltici kitaplar tercihiniz olmalıdır. “Çirkin kedi, şişko çocuk” gibi etiketleyici ifadelere yer verilmemelidir. Şiddet içermemeli, yanlış bilgilerden uzak olmalıdır. Doğru ve sağlıklı çocuk kitapları çocuğun ufkunu açan, yeni bilgiler ve kelimeler öğreten, olumsuz davranışların çözüm yollarını sunan, olumlu kişilik özelliği kazandıran, üretkenliğini arttıran, okuma alışkanlığını kazandıran, yorumlama kabiliyetini geliştiren, pozitif bakış açısı sağlayan, sorumluluk ve hoşgörü duygusunu kazandıran düzeyde olmalıdır.
0-1 yaş için oyuncak ve banyo kitapları; 2-3 yaşlar için abc, oyuncak, etkinlik ve kavram kitapları; 4-6 yaşlar için resimli öykü ve bilmece kitapları uygundur. 3 yaş itibarıyla 16 sayfalık, 6 yaş itibarıyla 32 sayfalık kitaplar okunabilir. 0-2 yaş aralığındaki bebeklerin dil gelişimini desteklemek için en çok tercih etmeniz gereken, çoğunlukla resimlerin olduğu yazıların ise yardımcı olduğu, sizin seslendirmenizle okuyacağınız kitaplar olmalıdır. 3 yaşa kadar ağırlıklı olarak renk, şekil, sayı, rakam, hayvanlar, bitkiler gibi temel bilgileri içeren kitaplar ilk tercihleriniz arasında olabilir. 4 yaş ve sonrası dönemde merak duygusu nedeniyle 5n1k sorularının cevaplarını öğrenebileceği kitaplar tercih edilebilir. Yine bu döneme ait çocuklar için günlük hayattaki sorunların çözümünü öğrenebilecekleri kitaplar çocukların kişilik gelişimini pozitif yönde etkiler. Çocuk kitapları çoğu zaman olumlu davranışları öğrenmede, olumsuz davranışları ise çözümlemede yardımcıdır. Örneğin; utangaçlık davranışı gösteren çocuğa bu konuyla ilgili ana karakterle özdeşim kurabileceği özgüven temalı bir kitap okunabilir. 5 yaş ve sonrası itibarıyla bilgi içerikli kitaplar ilgilerini çekmeye başlar. Örneğin, bir aracın yapım serüveni. Yine bu dönem için haftanın günlerini, mevsimleri, ayları, bir hafta, bir ay ve bir yıldaki gün sayısını içeren kitaplar okunabilir. Zaman kavramının oluşumu ile birlikte sabah, öğle, akşam kavramları ve bir gün boyunca başından geçen olayları içeren kitaplar bu yaş dönemi için büyük bir keyifle okuyabileceğiniz türdendir.
Çocuk kitaplarının fiziksel özellikleri ise kapak mukavva veya kalın kartondan olmalıdır. Sayfaların dayanıklılığı için en ideal yöntem iplikle dikilmesidir. Kitaplar birinci hamurdan olmalı, yazı ve resimlerin parlamaması adına mat kağıda basılmalıdır. Bebek ve çocuklar farklı boyuttaki kitapları incelemeyi severler fakat çoğunlukla çocukların yaş ve fiziksel gelişimlerine uygun olmasına dikkat edilmelidir. Çocuk kitaplarında fazla yazıya yer yoktur. Resmin çok olduğu, yazının az olduğu kitaplar tercih edilmelidir.
Yaş gruplarına göre Çocuk Kitaplarını inceleyebilirsiniz.
Meryem Sukuşu
Çocuk Gelişim Uzmanı & Aile Danışmanı
