Çocuk istismarı ve ihmali, çocuğun en temel haklarının çiğnenmesi anlamına gelmektedir. Çocuk istismarı yalnızca ruh sağlığı uzmanlarını, çocuk-ergen psikiyatristlerini değil toplumun bütününü ilgilendiren ve bu konuda bireylerin duyarlı olmasını gerektiren konular arasındadır. Özellikle hekimlerin çocuk istismarı ve ihmali konusunda tanı, değerlendirme, koruma ve adli- hukuki alanda kendisine düşen sorumlulukları yapması gerekmektedir.
Erken çocukluk döneminde yaşanan travmatik yaşantılar, istismar ve ihmal durumları çocuğun ileriki yaşamında psikopatolojik bir duruma dönüşme riski yüksek olduğundan dolayı çocuk istismarı ve ihmali konusunda öncelikli olarak çocuk-ergen psikiyatristlerinin, psikologların görevlendirilmesi ve müdahale etmesi gerekir.
Çocuk istismarı söz konusu olduğunda tek bir istismar tipinden bahsedemeyiz. Çcuk istismarı ve ihmali konusunda farklı istismaar tipleri vardır. Çoğu zaman istismar edilen çocukta bu istismar tiplerinden birkaçını birarada görmek mümkündür.
İstismar Tipleri
- Cinsel İstismar: Çocuğun kendi iradesi dışında bir başkasının cinsel ihtiyaçlarını, fantezilerini, isteklerini gerçekleştirmesi adına çocuğun, başkası tarafından “cinsel obje” olarak kullanılmasıdır. Cinsel istismar yalnızca dokunma ile gerçekleşmez, dokunma olmadan sanal ortamda dahi ciinsel istismar gerçekleşebilmektedir. Cinsel istismarda; çocuğun özel bölgelerine bakmak- dokunmak, çocuğu cinsel temalı film, resim izletmeye zorlamak gibi birçok benzer eylem, durum cinsel istismar kapsamında değerlendirilmektedir.
- Fiziksel İstismar: Çocuğa fiziksel anlamda zarar veriici eylemlerde bulunmak olarak ifade edilmektedir. Fizksel istismar yaşayan çocuklarda bazı sendromlar da yaşanmaktadır. Hırpalanmış çocuk sendromu, sarsılmış bebek sendromu şeklinde bozukluklarda söz konusu olabilmektedir.
- Duygusal İstismar: Çocuğun duygusal istismar görmüş olması, çocuğun duygusal gelişimi üzerinde bozucu etkiler yaratarak duygusal gelişimini zedelemektedir. Çocuğa değersiz, yetersiz olduğunu hissettirmek, okula göndermemek, sosyal etkileşimini kısıtlamak çocuğun duygusal istismar yaşandığına örnektir.
DSM-5’ te çocuk istismarı ve ihmaline “Klinik Dikkat Odağı Olabilecek Diğer Durumlar” başlığı altında yer verilmiştir.
Çocuk İstismarı ve İhmali Ne Sıklıkla Görülmektedir?
- Sıklığı konusunda net istatistiklere ulaşılması en zor psikolojik konulardan biridir. Bu durumun en öenmli nedeni ise; istismara uğrayan çocuğun ailesinin yaşanan bu durumu gizleme isteğinden kaynaklanmaktadır. Özellikle cinsel istismar vakalarının açıklanan rakamlardan çok daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir.
- Çocuk istismarına yönelik yapılan saha araştırmaları sonuçlarına göre çocuklar, fiziksel ve cinsel şiddete daha fazla maruz kalmakla birlikte esasen diğer istismar tiplerine de maruz kalmaktadır.
- Çocuk istismarı ve ihmaline, bütün ülkelerde, kültürlerde ve her sosyoekonomik düzeyde rastlanılmakatadır.
Çocuk İstismarı ve İhmalinin Nedenleri (İstismar eden kişi açısından)
- Düşük sosyoekonomik düzey (SED)
- Aile içi şiddet
- Alkol madde kullanımı
- Anne babada herhangi bir patalojinin varlığı
- Kişilik Bozukluğu
- İstismarı yapan kişinin çocukluk yaşantısında istismara maruz kalması
- Çok çocuklu aile ortamında yetişmiş olmak
Çocuk İstismarı ve İhmaalinde Nasıl Tedavi Uygulanmalıdr?
- İstismara uğrayan çocuğa yapılacak ilk şey; çocuğun korunması, çocuğun güvende olmasını sağlamaktır.
- İstismara uğrayan çocuklarla karşılaşıldığında bu çocukların emniyete bildirilmesi zorunludur. Dolayısıyla, istismara uğramış bir vaka ile karşılaşan uzman psikiyatrsit konuyu gerekli mercilere bildirmekle yükümlüdür.
- Çocuk koruma altına alındıktan sonra sıl tedavi süreci başlamaktadır. Tedavi sürecinde çocuğun tüm sosyal ilişkiler gözden geçirilerek, tedavi sürecine çocuğun ailesi de dâhil edilmelidir.
- İstismara uğrayan çocukta; travma sonrası stres bozukluğu, depreyon gibi psikopatolojik bozukluklar ortaya çıkabilmektedir Bu yüğzden tedavide bu noktalar gözden kaçıırlmamalıdır.
- Gerektiği takdirde ilaç tedaviside
- Bilişsel davranışçı terapi (BDT) tekniği kullanılarak çocuğun yaşadığı olumsuz duygusal süreci aşması sağlanılmaya çalışılmaktadır.
Uzm. Dr. Mustafa Erkan
Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Uzmanı
