Oyun temelli programlardan biri olan Theraplay oyun terapisi, Dünya’da yaygın bir şekilde yürütülen, ülkemizde de son yıllarda yaygınlaşmaya başlayan, bağlanma teorisi temelinde yapılandırılmış bir oyun terapisi modelidir. Theraplay, bir çeşit oyun terapisi tekniğidir. Bu oyun terapi tekniğinde aile de (anne ya da baba) oyun terapisine dahil olur. Theraplay terapist tarafından yönlendirilen çocuklar ve ebeveynleri için, kısa süreli bir oyun terapisi çeşidi. Her yaştan çocuk ve ergen ile uygulanabiliyor.
Theraplay’in amacı aile ile çocuk arasındaki bağları güçlendirmektir. Kişiye özel düzenlenmiş, aktif ve eğlencelidir. Temel hedef çocuk ve ebeveynler arasında sağlıklı etkileşimler oluşturmaktır, oyunlar vesilesiyle aralarında duygusal ve olumlu bir bağ yaratır. Bunların sonucunda çocuk kendini ve başkalarını sevilmeye değer hisseder ve özgüvenli olur. Theraplay için özel bir oyun odasına ihtiyaç yoktur. Bu terapide oyuncaklardan çok oyunlar ön plandadır. Bu nedenle diğer oyun terapilerinin aksine oyuncaklarla dolu bir odada değil, sade bir odada yerde oturarak terapi gerçekleştirilir. Terapiye ebeveynler de dâhil olur.
Theraplay’de terapist, eğlence içeren, mücadele gerektiren, duygusal olarak besleyici oyunlarla ebeveyn ve çocuğa rehberlik eder. Zaman içinde terapist kendini geri plana çekerken, ebeveynin çocuğu ile etkin bir şekilde oynamasını sağlar. Bu oyunlar birlikte ebeveyn ile çocuk arasındaki bağ güçlenir, çocuk ebeveynden gelen sınırları kabul etmeye başlar ve ebeveyni tarafından duygusal beslenmeye açık olur.
Theraplay’de oyunlar 4 farklı kategoride yer alır. Bunlar yapı oyunları, bağlılık oyunları, besleme oyunları ve mücadele oyunlarıdır. Sağlıklı bir bağlanmada bu dört boyuta dayanır. Çocukların bu dört kategori içerisinde hangi oyunlara daha çok ihtiyacı olduğu Theraplay terapisti tarafından belirlenir. Theraplay için en önemli ve ayırıcı kısım çocuğun ruhsal durumunu düzenlemenin yanı sıra ebeveynleri ile olan ilişkilerinin de onarılmasıdır. Başka bir ifade ile çocuğunuza yaklaşımınız noktasında ne gibi düzenlemelere ihtiyaç duyduğunuz konusunda size de danışmanlık verilir. Yani Theraplay’de her çocuğa özgü bir oyun ve terapi planı çıkarılır ve seansta bu oyunlar sırası ile oynanır. Terapist hangi çocuk için ne tür oyunların seçileceğine Marschak Etkileşim Metodu’nu kullanarak karar verir. Bu metot çocuklar ile onlara bakım verenler arasındaki etkileşimi gözlemlemek için geliştirilmiş yapılandırılmış bir metottur. MEM Seansı ebeveyn ve çocuğun ilişkisinin değerlendirildiği seanstır. İlk görüşme sonrası terapist çocuğun bakım verenine çocukla yapacağı bir dizi görevler verir. Çocukla ona bakım veren kişi sade bir odada bu görevleri yerine getirirler. Bu süreç kamera kaydına alınır. Terapist bu kamera kaydını izleyerek çocuğun yapı, mücadele, besleme ve bağlılık oyunlarından hangisine daha çok ihtiyacı olduğunu saptar ve buna göre terapi planını oluşturur. Bahsedilen dört boyuta dair kapasiteleri ve etkileşimleri değerlendirilir. Buna dair verilen feedback akabinde çocuğun ihtiyacı doğrultusunda oyunlar organize edilir. Ebeveynlerin hazır oluşu ile git gide oyunlardaki rolleri artar ve böylece terapist ihtiyaç duydukları değişimleri onlara kazandırmış olur.
Kullanım Alanları Nelerdir?
Theraplay bebeklikten itibaren 18 yaşa kadar olan çocuklarda ve hatta yetişkinlere bile uygulanan bir terapi yöntemidir. Özellikle geçmişinde bağlanma sorunu olan çocuklarda tercih edilmekle birlikte, depresyon, karşıt gelme bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu, öfke sorunları, gelişimsel gerilikler ve otizmde etkili olan bir terapi yöntemidir. Evlat edinilmiş çocukların üvey anne-babalarına bağlanmaları sağlamada da etkili bir yöntemdir.
Theraplay’in Tarihi
1967 yılında, Ann Jernberg Chicago Head Start programının psikoloji biriminin başkanı olur ve asistanı Phyllis ile çalışmalarına başlarlar. Jernberg, ekibi ile birlikte yaptığı çalışmalarda psikolojik desteğe olan 300 kadar çocuk saptarlar. Bu çocukları terapi için çeşitli merkezlere yönlendirmek istemişlerdir. Fakat yönlendirilecek merkezlerin kısıtlı olması, üstelik 300 çocuk için hizmet almanın pahalı ve meşakkatli olması önlerini tıkamıştır. Bu durum Jenberg ve ekibini yeni arayışlara itmiştir. Jernberg yönlendirme yapmak yerine, psikolojik olarak sorunlu çocuklara yönelik bir program geliştirmeye başlamışlardır. Austin Des Laures’den anne-çocuk iletişimin temel kavramlarını Vioa Brody’den ise besleyici ilişki, dokunma, sallama, birlikte şarkı söyleme gibi kavramları alıp bir model oluşturmuştur. Ernestine Thomas, bu modeli ilk uygulayan terapistlerden biri olarak çocuğun sağlığı hakkında ümitli olmanın, çocuğun güçlü ve potansiyel sahibi olduğuna inanmanın önemini modele eklemiştir. 1970 yılında geliştirilen bu yeni modele Theraplay adı verilmiştir. 1971 yılında Theraplay Enstitüsü kurulmuş ve Jernberg 1979 yılında bu modelle ilgili ilk kitabını yayınlamıştır.
GRUP THERAPLAY NEDİR?
Grup Theraplay, çocuklar ve ebeveyn-çocuk ikilisiyle uygulanan Theraplay oyun terapisi modelinin grup ortamına uyarlanmış şeklidir.
Bir Theraplay grubunda, diğer oyun gruplarından farklı olarak, sözsüz öğrenmeye dayalı bir süreç işler. Grup liderleri ve çocuklar, olumlu sosyal davranışlar hakkında konuşmak yerine, olumlu sosyal etkileşimlerde bulunurlar. Böylece çocuk olumlu davranışları yaşayarak öğrenir. Gruptan gelen olumlu mesajlar zamanla çocuğun kendine ve dünyaya dair algısının bir parçası haline gelir. Çocuklar yapı, bağlılık, besleme ve/veya mücadele ihtiyacında ise gruptaki deneyimleri sayesinde bu ihtiyaçlarını giderir, bunları içselleştirir ve bu olumlu öğrenimi etkileşimin doğal akışında diğer ilişkilerine de taşırlar.
Theraplay grubu, yetişkin liderliğinde sürdürülen, yapılandırılmış bir oyun grubudur. Bu grup, oyun dolu, iş birlikçi ve besleyici aktiviteler ile duygusal esenliği arttırır. Theraplay grubu çocuğun kendine inancını, aidiyet duygusunu, kendine ve başkalarına değer verme becerisini ve gelişmekte olan güven duygusunu besler. Theraplay grubunun dört kuralı vardır: Zarar vermek yok, birlikte hareket et, eğlen ve yetişkin yetkili kişidir. Bu dört kural grup yapısının temelini oluşturur. Liderler eğlenceli, ilgili, besleyici, kabul edici ve cesaretlendirici bir atmosfer yaratırlar. Bu da çocukların sosyal, duygusal ve zihinsel gelişimlerini destekler. Bir Theraplay grubu, grup bireylerinin içsel kontrol mekanizmalarına hitap eden ve sağlıklı etkileşim yaratma isteğini destekleyen iç kurallara sahiptir. Theraplay grubu oyun dolu ve eğlenceli olduğu için çocukların ilgisini çeker. Bu aynı zamanda daha büyük yaştaki çocuklara sosyal becerileri ve iletişim becerilerini “öğretmek” için de bir yol olarak kullanılabilir. Sonuç olarak Theraplay grupları, çocukların yaşamına eğlence ve canlılık getirmenin mükemmel bir yoludur.
Theraplay grupları terapötik olmalarının yanı sıra, her türlü problemde çocukların fayda sağlayacağı gruplardır. Örneğin, günümüzde çocuklar yüksek başarı ve performans baskısı ile karşılaşmakta ve kimi zaman ailelerinden yeterince destek alamamaktadırlar. Bu durumda başardıkları ve yaptıklarından çok kendileri oldukları için şefkat ve takdir görecekleri bir Theraplay grubuna katılmak, onların hayatında olumlu etkiler yaratır.
Theraplay grupları, psikolojik danışmanlar ve diğer ruh sağlığı çalışanları tarafından okullar, okul öncesi kurumlar, ev ortamları ve aile terapisinde kullanılır.
Çocuğunuzun davranışlarına dair beklediğiniz bir değişim varsa buna ulaşma noktasında en kritik nokta sizin çocuğunuza yaklaşımınızdır. Theraplay sadece çocuğun ruhsal dünyasını onarmaktan öte sizin ihtiyaç duyduğunuz değişimi de size sunar. Çoğunlukla olumlu geri dönüşü görece hızlı olan Theraplay oyun terapisi özet olarak nedir sizlerle de paylaşmak istedim.
Sevgiler...
Dilara Demiröz
Uzman Klinik Psikolog
