Sınav kaygısı; öğrenilen bilginin sınav sırasında etkili bir biçimde kullanılmasını engelleyen ve başarısının düşmesine yol açan yoğun bir kaygıdır. Sınavlarda kaygılanmamak mümkün değildir. Kaygı beklenilen ve belli bir oranda gereklidir. Kişinin sınava hazırlanmasında ve başarıya ulaşmasında katkı sağlar.
Peki sınav kaygısı ne zaman sorun haline gelir? Belirtileri nelerdir?
Zihinsel belirtileri: Çocukta dikkat dağınıklığı, gerçekliği olmayan düşünceler, derslere konsantre olamama, sınav ile ilgili olumsuz öngörülerde bulunma
Duygusal belirtileri: Endişe, huzursuzluk, öfkeli olma, kolaylıkla ağlama, korku, çaresizlik, panik olma.
Davranışsal belirtileri: kaçınma davranışları, sınav esnasında dona kalma ve eylemde bulunamama
Fiziksel belirtiler: Baş ağrısı, uyumakta zorlanma, mide ve bağırsak sistemine ait problemler, ellerin terli olması, hızlı kalp atışları.
Sınav kaygısının nedenlerine baktığımızda;
Kendine güvensizlik, gerekçi olmayan düşünceler, mükemmeliyetçi bir yaklaşım, başarısız olma korkusu, yaşam tarzı (zamanı nasıl kullanıyor?, nasıl besleniyor? uyku düzeni nasıl?), sınavın sonucunu felaketleştirme, bilgiden ziyade kişiliğinin değerlendirileceği endişesi, ailelerin sıklıkla sınav hakkında konuşması, ebeveynlerin çocuktan beklentilerini sıklıkla dile getirmesi çocuktaki kaygıyı artırmaktadır. Öğrenci için sınav artık bilgilerin test edildiği, sınandığı bir durum olmaktan çıkıp, kendisini kanıtlamasının aracı haline gelir.
Sınav kaygısının yaşayan bireyler, rezil olacağım, başaramayacağım, her şey kötü olacak, eğer geçemezsem annem/babam beni öldürür, eğer kazanamazsam ailem çevreye rezil olur, ne yaparsam yapayım kazanamayacağım, sınavda derece yapmalıyım yoksa ben değersizim/başarısız biriyim gibi olumsuz düşünceleri vardır.
Sınav kaygısı; performans azalması > sınav ile ilgili olumsuz düşünceler > fiziksel belirtiler > duygular > dikkatin azalması bireylerde bu durum bir kısır döngü içerisinde devam eder.
Sınav kaygısını kontrol edebilmek için neler yapılmalıdır?
Sınav öncesi ve hazırlıklık sürecinde öğrenciler;
Ders çalışma yöntemini gözden geçirip zamanı etkili kullanmalıdır. Çalıştığı ortamın uygun olması, beslenme ve uyku düzenine dikkat etmelidir. Ders çalışmalarını son güne bırakmamalı, düzenli tekrarlar yapmalıdırlar. Çalışılacak konuların neler olduğunu önceden belirleyip, o gün içerisinde kendine bir hedef koymalıdır. Konu ile ilgili örnekler ve soru çözümü yapmak gerekir.
Çok fazla konu + çok az zaman = Kaygı demektir.
Sınav esnasında öğrenciler;
Oluşan olumsuz düşüncelere karşı alternatif düşünceler getirip kontrolün kendisinde olduğunu hatırlatılmalıdır. Öğrenciye kolay gelen sorulardan başlamalı, dikkati toparlayacak teknikleri kullanmalıdır (nefes egzersizleri, gevşeme egzersizler vb).
Sınav sonunda ise; kişi performansını ve süreci nasıl değerlendirdiği önemli, ailesinin nasıl değerlendireceğini merak ettiği için bu noktada ebeveynlerin kurduğu cümleler önemli olmaktadır. Sınav sonrasında kişiler kendini ödüllendirmeli, keyif veren etkinlikler yapmalıdır.
Ailelere öneriler…
- Çocuğa güvenmeli, önemsemeli ve olumlu geri bildirimlerde bulunmalıdır.
- Sınav ile ilgili konuşmalarda özenli davranılmalı
- Akranlarıyla karşılaştırmaktan kaçınmalı
- Duygu ve düşünceleri ile ilgili sohbet edilebilir
- Sınav abartılmamalı, sevgilerini göstermekten çekinmemeli
- Uygun rol modeli ve aile ortamı olmalı.
Ceren Yeşil Görmez
Psikolog
