Özel gereksinimli çocuklarımızın ihtiyaçları özel gereksinimi olmayan çocuklara göre biraz daha fazla fakat ruhsal olarak onarılması diğer çocuklara ve yetişkinlere kıyasla daha kolay. Bu nedenle pandemi sürecinde özel gereksinimli çocuğa nasıl davranılacağı konusunda bilgi edinilirse bu süreç daha az sancılı şekilde atlatılabilir.
Öncelikle çocuğunuzun özel durumu ne olursa olsun; çocukların kafasında bir kafa karışıklığı oluştu. Haftanın belli günleri özel eğitim merkezine gidiyorlarken ya da özel eğitim alt sınıfı olarak örgün eğitime devam ediyorken bir anda okullarına gidememeye, öğretmenlerini görememeye ve arkadaşlarıyla zaman geçirememeye başladılar. Ya da evde çalışan anne veya babanın, artık işe gitmediğinin ve sürekli evde olma durumumun olduğunun fark ettiler. Bu sebeple anlayıp anlamadığı hiç fark etmeden kafalarında ki karışıklığı gidermek ve somutlaştırmak adına karşımıza alıp, sakin bir ortamda değişen düzeni onlara anlatmalıyız.
Bu anlatım şu şekilde olabilir (tabi bu anlatımı yaşına ve bilişsel seviyesine göre değiştirebilirsiniz): “Dünyada ve ülkemizde yaşanan hastalık nedeniyle 1 ay/6 hafta (kafalarının karışmaması için bir süre vermemiz gerekiyor) evde kalmamız gerekli. Daha sonrasında bir değişiklik olursa sana anlatacağım ama benim şuan için bildiklerim bunlar. Bu bir ay sürecinde sen okula gitmeyeceksin (özel eğitim/örgün eğitim) ve eğer evde ebeveynlerin işe gitmeme durumu varsa; ben ve/veya babanda işe gitmeyecek.” Bu şekilde evin gerçeği ne ise kısa ve net ifadelerle çocuğa anlatılabilir.
İkinci olarak çocuklarımız için rutinler çok önemli. Değişen ve belirsiz olan her şey çocuklarımızda kaygı yaratıyor bu da onların daha çok öfkelenmesine ve hırçınlaşmasına neden olabiliyor. Özellikle özel gereksinimli çocuklarımızın olumsuz duygularını regüle etmesi ve onlarla baş etmesi diğer çocuklarımıza kıyasla daha zor. Bu nedenle onlara yeni rutinler oluşturmak, eğer mümkünse bu rutinlere beraber karar vermek, günlük planı saat saat oluşturduktan sonra yazarak veya çizerek buzdolabı ya da giyinme dolabı gibi sıklıkla görebileceği alanlara asmak ve ekstra durumlar dışında bu rutinlere her gün uymak çok önemli bir nokta.
Ayrıca mümkünse çocukların rutinlerini değiştirmemeye çalışmak adına; internet, telefon gibi şartlar uygunsa öğretmen ile belirlenen haftanın belli bir gün ve saatinde, örneğin saat 11.00-11.15 arası, ders yapmaktan ziyade günlük rutinleri, yaşanan olayları konuşmak, ödevlerini aktarmak (bu ödevler çocuğa göre değişir; fizik tedavi olabilir, bir çizgi çalışması veya okuma çalışması olabilir) amacıyla görüntülü görüşme yapılabilir, eğer uygun değilse telefonla aranılabilir böylece öğrenci birebir konuşamasa bile çocuğun öğretmenini görmesi ve sesini duyması çocuklara iyi gelecektir.
Eğer rutinler oluşturulur ve devamlılık sağlanırsa çocukların hırçınlığı azalacaktır. Özel gereksinimli çocuklarımızın evde yapabilecekleri aktiviteler daha kısıtlı bu sebeple kendilerini değişikliklere daha zor ve geç adapte ediyorlar ve adapte ederken ki süreç daha sancılı olabiliyor. Bu nedenle tanımlamak, belirlemek, somutlaştırmak, doğruyu söylemek ve model olmak şeklinde yaklaşımlarda bulunmalıyız.
Pandemi nedeniyle evde kaldığımız bu süreçte bir diğer sıkıntı yaratacak konu ekran kullanımıdır. Ebeveyn olarak ekrana daha çok bağlanacaklar diye kaygılarınız olabilir fakat rutinler oluşturulurken günlük ekran kullanım saatleri belirlenir ve çocuklarınıza model olarak kendi ekran kullanım saatlerinize dikkat ederseniz bu sorunun önüne geçilebilir. Ayrıca bu süreçte ekran kullanım süresi biraz daha esnetilebilir. Önceden günde 1 saat kullanıyorsa 1.5 saat olabilir. Eğer oyun oynuyorlarsa oyunların içerikleri mutlaka takip edilebilir ve eğer mümkünse oyuna ebeveyn olarakta dahil olabilirsiniz.
Yeni bir rutin oluşturulduğu için alışma süreci sancılı olacaktır. Belirlenen rutinde ebeveyn olarak tutarlı ve sabırlı olmak bu dönemde en önemli nokta. Bu süreci fiziksel ve ruhsal olarak en sağlıklı şekilde geçirmemiz dileğiyle. Sağlıkla kalın..
Bengü Samut
Uzman Klinik Psikolog
