Oyunun Tanımı ve Önemi
Oyun çocuk için önemli bir uğraştır. Çocuklar için oyun eğlenceden çok daha büyük anlamlar taşır. Oyun oynamak; çocuklar için yemek yemek ve uyumak gibi doğal bir ihtiyaçtır. Aynı zamanda çocuğun psikolojik, sosyal ve zihinsel gelişimini de desteklemektedir. Çocuk oyun oynayarak kendini keşfeder, geliştirir, dünyayı tanır ve dünyanın işleyişine uyum sağlamaya çalışır. Oyun çocuğun dilidir, iletişim biçimidir. Piaget’e göre oyun bir uyumdur. Duygularını sözel aktarmak için gerekli olan bilişsel gelişimini henüz tamamlamamış olan çocuk için oyun duyguların dışa vurumu olur. Bununla birlikte zor ve korkutucu olan duygularını ve deneyimlerini seçtiği oyunlar ve oyuncaklar yoluyla yansıtır. Böylece, olumsuz duyguları ile baş etmeyi oyun içinde öğrenir. Sorun çözme ve beceriler oyun yoluyla gelişir. Çocuk günlük yaşantılarını benzer durumlar yaratarak ve bunların üstesinden gelerek denemeyi ve düzenlemeyi öğrenir.
Çocuklarla iletişim kurmanın, onların dünyasını paylaşmanın birçok yolu vardır. Oyun, bu yolların en doğal olanı, en sık kullanılanı ve en sağlıklı sonuç verenidir. Oyun her çocuğun gerçek yaşantısından daha çok benimsediği, daha çok içinde yaşadığı ve mutlu olduğu bir dünyadır. Oyun, her yaşta insanın hayatında önemli yeri olan bir etkinliktir. Yetişkin için eğlenmek, dinlenmek, boş zaman etkinliği gibi anlamlar ifade eden oyun; çocuk için de yaşadığı dünyayı, çevresindeki insanları tanıma ve anlama aracıdır.
Oyun Terapisi Nedir?
Büyükler için danışmanlık neyse çocuklar için oyun terapisi odur. Yetişkinlerin sorunları olduğunda, bunu güvenilir bir arkadaş ya da terapistle paylaşmaları onlara yardımcı olur. Çocukların kendilerini kelimelerle ifade etme yetenekleri yetişkinlerinki gibi değildir. Bu yüzden canlarını sıkan şeyi söze dökmeleri zordur. Oyun terapisi çocuklara düşüncelerini, duygularını, ihtiyaç ve arzularını oyunla (onların en doğal ifade şekli) iletme şansı verir. Eğitimli bir Oyun Terapistiyle çocuklar kendilerini ve dünyalarını daha iyi anlamayı, problemlerini çözmek için çalışmayı ve hayatla daha iyi başa çıkabilmek için gerekli beceriler geliştirmeyi öğrenirler.
Çocukların oyunları ve oyuncakları kullanarak kendilerini ifade etme gereksinimlerine odaklanan özel bir süreçtir. Kendilerine güvenli bir ortam sunan oyun terapisti ile istedikleri şekilde oynayabilmeleri için cesaretlendirilirler. Bu süreçte çocuklara duygusal sorunlarını ifade edebilmeleri için değişik türde birçok oyuncak sunulur. Oyun terapisi yönlendirici(direktif) ya da yönlendirici olmayan (non-direktif) olabilir. Yönlendirmeli oyun terapistinde önderlik ve yükümlülüğü terapist üzerine alır. Yönlendirici olmayan terapilerde ise, terapist yükümlülük ve yönetimi çocuğa bırakır. Oyun terapisi, tedirgin çocukların içe atılmış isteklerini, bilinç dışı korku ve yılgılarını öğrenmek ve davranış bozukluklarını gidermek için başvurulan bir tekniktir. Oyun terapisinde çocuk, özgürce oynayabileceği bir odaya konmaktadır. Bu odada bilinç dışından kaynaklanan kinlerini, kızgınlıklarını, korkularını oyuncaklara geçirerek ortaya çıkarmakta ve yaşamaktadır.
Oyun terapisi hangi çocuklara uygulanır?
Oyun terapisi 2-11 yaş aralığındaki çocuklara uygulanabilir. Çocuklar genellikle 2-2.5 yaşlarında sembolik oyun (-mış gibi oyunlar, örneğin evcilik, doktorculuk gibi) oynamaya başlarlar. Oyun terapisi de çocukların sembolik oyun oynamaya başlamasıyla birlikte uygulanabilir.
Çocuğumun Oyun Terapisine Neden İhtiyacı Var?
Büyüme sürecinin bir noktasında çocukların birçoğu yaşam tecrübeleriyle başa çıkmada zorluk çekerler. Ya da ailelerini veya öğretmenlerini endişelendiren davranışlar sergilerler. Eğer siz, çocuğunuz hocası ya da doktoru, çocuğunuzun davranışlarıyla ilgili endişelenirseniz ya da çocuğunuzun baş etmekte zorlandığını görürseniz, çocuğunuza yardım etmek için önerilen yaklaşım oyun terapisidir.
Oyun Terapisinden Ne Bekleyebilirim?
Oyun terapisi, terapistin çocukla güveli bir ilişki kurduğu, çocuğun problemlerinin açığa çıkarıldığı ya da üzerinde çalışıldığı, çözüme varılan, yeni becerilerin pratik edildiği ve kapanışın hazırlandığı bir süreçtir. Oyun terapisi esnasında duygu durumu ve davranış değişiklikleri normal ve beklenen bir sonuçtur. Bazen işler iyiye değil de daha kötüye gidiyor gibi görünebilir. Bu beklenen ve normal bir şeydir. Bunu fark ederseniz, bunu çocuğunuzun terapistiyle konuşun. Ayrıca oyun terapisinde terapist çocuğu hayatı ya da travmatik deneyimiyle ilgili bilgi hakkında zorlamayacak, çocuğun kendi hızında sorunları işlemesine izin verecektir. Oyun terapi odasında çocuğa hayatının diğer alanlarında karşılaştığından daha fazla özgürlük olacaktır. Terapi seansı boyunca çocuğun her düşünce ne duygusu ve nerdeyse her davranışı kabul görür. Çocuk kabul gördüğünü, kendini açabilecek ve sorunları ve korkuları üzerinde çalışabilecek kadar güvenli bir ortamda olduğunu hissetsin diye terapi odasında özgürlük gereklidir. Oyun terapisi ortamında sınır konulan davranışlar, çocuğa, terapiste ya da oyun terapi malzemelerine zarar verebilecek davranışlardır. Çocuk bulunduğu ortamda kendini güvende hissedebilsin diye sınırlar gereklidir. Sınır koyma ve uygun seçenekler sağlama çocuğun kendini kontrolü öğrenmesine ve kendine saygısının artmasına yardımcı olur.
Terapi Seansından Sonra Çocuğumla Nasıl Konuşurum?
Çocuğunuzun size oyun terapisinde olan her şeyi anlatmak zorunda hissetmemesi önemlidir. Çocuk terapi saatini kendisi ve terapisti arasında özel bir zaman olarak görmelidir. Çocuğunuza terapisiyle ilgili konuşma başlatmasına izin verin fakat konuşmama hakkı ve özgürlüğü de tanıyın.
Çocuk Ne Sıklıkla ve Ne Süreyle Oyun Terapisine Gelmelidir?
Her çocuk terapi sürecinde farklı bir hızla ilerler bu yüzden terapinin süresi çocuğun kişiliğine, travmanın derecisine, ev ve hayat koşullarına göre değişir. Çocuklar yapı ve tutarlılık olduğunda daha iyi geliştikleri için seansların tutarlı ilerlemesi çocuğunuz için en büyük faydayı sağlayacaktır. Bu sebeple çocuğunuzu ayarlanan seansa düzenli olarak getirmeniz önemlidir.
Terapi Süreci Nasıl Tamamlanır?
Terapi süresince, terapist çocuğunuzun zamanı artık terapötik olarak kullanmadığını fark edecektir. Yani çocuğun eski oyun şekli ve yoğunluğu değişip, yaşına ve gelişimine uygun bir oyun oynama şekline dönüştüğünde, çocuğunuzun terapiden mezun olma vakti gelmiş demektir. Çocuklar büyüdükçe düşünce ve hayat deneyimleri daha olgun ve farklı bir şekilde işlendiği için, çocuğunuz yeni baş etme zorlukları yaşayabilir ya da sizde endişe uyandıran davranışlar sergileyebilir. Çocuğun hayatındaki diğer yetişkinler ya da siz baş etme becerileriyle ilgili bir sıkıntı ya da endişe verici davranışlar fark ettiğinizde çocuğunuzu tekrar terapiye getirebilirsiniz.
Terapistle Ne Zaman Konuşmalıyım?
Çocuğunuzun terapisti ilerlemesini görüşmek üzere sizinle düzenli olarak görüşmek isteyecektir. Arada seanslara da katılmanızı isteyecektir. Bu durumda, terapist seans boyunca destek ve rehberlik sağlayacaktır. Seanslar arası çocukla ilgili endişe verici bir gelişme yaşanırsa özel bir görüşme talep edebilirsiniz.
EVDEKİ OYUNDAN FARKI NEDİR?
Oyun terapisti çocuğun kurduğu oyundan yola çıkarak çocuğun iç dünyasını anlayabilir. Çocuğun gündelik hayatında karşılaştığı güçlükler, çatışmalar oyun terapi seanslarında ortaya çıkar. Terapist, çocuğun; aile ilişkileri, arkadaş ilişkileri, kardeş ilişkileri gibi birçok konuda bilgiye ulaşabilir. Çocuğun içinde bulunduğu duygu durumunu gözlemleyebilir.
Oyun terapisinin birçok yöntemi vardır. Terapist, çocuk için uygun olan yöntemi seçerek yine oyun içinde çocuğun yaşadığı sıkıntıları, güçlükleri, çatışmaları çözümlenmesine yardımcı olur. Dolayısıyla evde oynanan oyundan çok farklı olduğunu söyleyebiliriz.
OYUN TERAPİ ODASINDAKİ OYUNCAKLARIN EVDEKİ OYUNCAKLARDAN FARKI NEDİR?
Oyun terapi odası terapotik amaçla özel olarak düzenlenmiştir.
Oyun terapisi odasındaki oyuncaklar çocukların günlük hayattaki yaşantılarını aktarabilecekleri, çocukların iç dünyalarını dışa vurmaya yardımcı olacak özel olarak seçilmiş oyuncaklardan oluşmaktadır.
OYUN TERAPİSİ HANGİ DURUMLARDA KULLANILIR?
- Kaygı bozuklukları; Çocukluk korkuları (yalnız kalma, karanlık, hayvan korkusu)
- Depresyon,
- Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu,
- Uyku bozuklukları; Kâbuslar vb
- Beslenme Problemleri,
- Alt ıslatma, dışkı kaçırma,
- Tırnak emme-parmak emme,
- Kardeş kıskançlığı,
- Öğrenme güçlüğü,
- Davranış bozukluğu,
- Kayıp, yas, travma,
- Anne-baba ayrılığı; boşanma vb.,
- Aile içi şiddete maruz kalmış çocuklar, oyun terapisinden fayda sağlayabilirler.
Dilara Demiröz
Uzman Klinik Psikolog
