- 2 yaşından büyük çocuklarda ısırma davranışı koşulların getirdiği ve aniden gelişebilen bir tepkidir.
- Çocuk henüz konuşamıyor/konuşma haznesini yeterli görmüyor olduğunda; canını sıkan bir duruma gücünün yettiği en pratik yöntemi (ısırmayı) uyguluyor olabilir.
- Son dönemde maruz kaldığı bir stres kaynağı olabilir (Okula yeni başlama, şehir dışına giden aile bireyi, taşınma, hastalık, diş çıkarma vb.).
- Merak: sadece ısırma davranışını gösterdiğinde neler olacağını gözlemlemek istiyor olabilir.
- Sevdiğini belli etmeye çalışıyor olabilir.
- Gün boyunca kısıtlandığını/enerjisini boşaltamadığını hissettiği için öfkeli olabilir.
- Karnı aç ya da susamış olabilir; kendisini ifade edemediği için ihmal edilmiş hissedebilir.
- Teknolojik cihazlara çok fazla maruz kalmış olabilir.
- En çok olumsuz davranışlarla fark edildiğini düşünüyor ve istenilmeyeni tekrarlamaya çalışıyor olabilir.
- Günlük rutininde değişiklik yaşamış olabilir.
“Çocuğum, arkadaşını ısırdı; ne yapmalıy(d)ım?” / Isırmanın Önüne Geçmek İçin Neler Yapılabilir?
- Her iki çocuğun da güvende olduğundan emin olun.
Çocukları birbirlerinden ayırdıktan sonra sakinleşmelerini bekleyin. Ağlayan ve öfkesini atamamış bir çocuğa yapılan açıklamalar etkili olmayacaktır, sizi duymayacaktır.
- Hem ısıran hem de ısırılan çocuğun yardıma ihtiyacı olduğunu unutmayın.
Isıran çocuğa fiziksel müdahalede bulunmanız, sarılarak onun canı yandığı için üzüldüğünüzü belirtmeniz önemlidir. Isırılan çocuğu görmezden gelmek genel olarak tercih edilen bir yöntem olarak sunulsa da bu durum sadece ısırmayı alışkanlık haline getirmiş ve bu davranışı ilgi kaynağı olarak görmeye başlamış çocuklarda etkili olabilir. Anlık bir oyuncak kavgası ya da savunma amaçlı ısırma tepkisi gösteren erken çocukluk dönemi bireyi öfkesini ya da yardım ihtiyacını nasıl ifade etmesi gerektiğini bilmiyordur; onu “o arabayı istediğin için arkadaşını ısırdın ama canı acıdı, bana söyleyebilirsin” gibi cümlelerle duygusunu açığa çıkarması konusunda teşvik edin.
- Yaşadığı bir olumsuzlukta size gelen çocuğunuza tüm dikkatinizi verin.
Bir çocuk problemlerinin yeterince ciddiye alınmadığını düşünürse, problemlerde de kısa yolu tercih edip size başvurmayacak, akranlarını ısıracaktır.
- Çocuğunuzun ısırmayı alışkanlık haline getirdiğini düşünüyorsanız, belirli durumlarda mı bu davranışı sergiliyor emin olmaya çalışın.
Örneğin; her kardeşi ile ilgilendiğinizde ısırma davranışı gösteriyor olabilir; o zaman kardeş kıskançlığı üzerine durulmalıdır; elinden her oyuncağı çekildiğinde ısırıyor olabilir; paylaşma konusunda yüreklendirilmeye ihtiyaç duyuyordur; istediği şey olmadığında ısırıyor olabilir; fiziksel olarak güvenliğini sağlayıp her istediğinin karşılanmayacağı konusunda kararlı durmak gerekebilir. Çocuğunuz ile ilgili herhangi bir davranışsal problemi ortadan kaldırabilmeniz için sıklığına, ortaya çıktığı konseptlere ve çocuğunuzun davranış öncesi verdiği sinyallere özellikle hakim olmanız gerekmektedir.
- Isırma öncesi verdiği sinyalleri yakalayıp davranış ortaya çıkmadan yol gösterebilmek gerekir.
- Asla çocuğunuzu ısırarak sevmeyin.
Davranışı öğrenen çocuk, hangi durumlarda göstermesi gerektiğini bilemez; öğrendiği ısırma davranışını sevdiğinde de, korktuğunda da, üzüldüğünde de göstermek ister. Çocuğunuzu ısırarak sevme alışkanlığınız varsa da bu davranışı tekrarlamayarak bir süre sonra çocuğun hafızasında söndürebilirsiniz.
- Yaptığı hatayı anlasın diye çocuğunuzu ısırmayın.
Yetişkinler olarak bir olumsuzluk başımıza geldiğinde daha kolay içselleştirme eğilimi gösteriyor olabiliriz fakat çocuklarda bu kesinlikle işe yaramayacaktır. Isırıyor diye ailesi tarafından geri ısırılmış çocuk anne babasının da bu davranışı gösteriyor olduğunu öğrenecek, sinirlenme tepkisi olarak bunun tercih edildiğini keşfedecek ve ısırma davranışını daha çok sürdürecektir.
- Alternatifler sunun.
Isırma davranışı yerine öfkesini nasıl belli etmesi gerektiğine karar verin ve bunları çocuğunuza öğretin. (“Yakınındaysam bana seslen”, “hayır”/”dur” diye bağır gibi.)
- Çocuğunuzun ısırma davranışını sadece ilgi çekmek için yaptığına eminseniz, davranış gösterildiğinde kendisini görmezden gelip mağdur çocukla ilgilenin.
Çocuğa sadece ısırdığında ya da başka bir olumsuz davranış gösterdiğinde müdahale etmediğinizden emin olun. Sadece kural hatırlatan aile olmak demek; sürekli hata yapmaya hevesli çocuk yetiştirmek demektir.
- Hareket ihtiyacını yeterince karşılayabildiğinden emin olun.
Enerjisini atamadığı zamanlarda ısırma davranışını sergilediğine eminseniz, etkinliklerinize bahçeyi, dansı, müziği, sporu daha fazla dahil edin.
- Tutarlı olun.
Isırma davranışına aile içinde verilen tepkiler tutarlı olmalıdır. Okul ile aile de işbirliği içinde ilerlemelidir.
- Televizyonu kontrolünüz altına alın.
Çocuğunuz televizyon izleme zamanı ve süresine asla kendisi karar vermemeli. Ne izlediğine, içeriğinin şiddete eğilimli mesajlar verip vermediğine emin olun.
Gözde Alper
Uzman Psikolog
