Ebeveyn tutumları kısaca, anne babanın çocuklarını yetiştirirken başvurduğu temel iletişim kalıplarıdır denilebilir. Anne babanın psikolojisi, kullandığı kelimeler ve çocuğa karşı olan davranışları ileride çocuğun kişiliğine yansır. Bu yüzden ebeveyn tutumları çok önemlidir. Ebeveyn çocuklarıyla ne kadar sağlıklı bir ilişki içerisinde bulunursa çocukları da o kadar sağlıklı bir ruh halinde olacaktır. Çocuklara karşı olan bu ebeveyn tutumlarını şöyle sınıflandırabiliriz;
Baskıcı ve Otoriter Ebeveyn Tutumu:
Bu ebeveynler katı kuralcı ve disiplinlidir. Anne veya babanın (bazen her ikisinin de) otoriter tutumu karşısında çocuk söz dinleyen, herkese karşı kibar, doğruları söyleyen, disiplinli ve dikkatli olmasına rağmen çok çekingen, özgüvensiz, çok çabuk başkalarının etkisi altında kalabilen, korkak, kendi başına iş yapma yeteneği gelişmemiş bir yapıda olabilirler.
Aşırı Hoşgörülü Ebeveyn Tutumu:
Bu tip ailelerde evin kralı çocuktur. Çocuk ne isterse aile onu yapar. Aile çocuğa aşırı sevgi gösterir. Bütün tutumları dengesiz ve çocuk merkezlidir. Bu tip ailelerde yetişen çocuklar; kural tanımayan, her şeyde kendini öncelikte tutan, doyumsuz kişiliğe sahip olabilmektedirler. Bu tip çocuklar benmerkezci olduğundan sosyal alanda sorun yaşayabilmektedirler.
Kararsız ve Dengesiz Ebeveyn Tutumu:
Bu tip aileler genellikle anne ve babanın iyi anlaşamadığı ve her iki tarafın da baskın karakter olduğu ailelerdir. Anne baba sürekli zıt görüşlerde olurlar ve her ikisi de kendi görüşünü savunduğundan en son bir karar verilemez ve öylece konu tepkisiz bir şekilde kalır. Bu tip ailelerde yetişen çocuk genellikle ailesi gibi kararsız, çabuk karar değiştiren ve çevresinden çabuk etkilenen yapıya sahip olabilmektedir.
Aşırı Koruyucu Ebeveyn Tutumu:
Bu aile tipinde çocuk kendini sanki bir kafese konulmuş gibi hissedebilir. Kendi kararlarını veremeyen, sürekli ebeveynleri tarafından takip edilen ve kısıtlanan bir çocuktur bu. Böyle bir ailede yetişen çocuğun kendine güveni yoktur, sürekli aile tarafından kontrol edildiğinde buna bağımlı hale gelir. Bu bağımlılık hali genelde ömür boyu sürer ve ileri zamanlardaki ilişkilerinde de karşısına çıkmaktadır.
Hoşgörülü ve Güven Verici Ebeveyn Tutumu:
Bu aile tipi ideal olandır diyebiliriz. Ailede belirli kurallar ve kısıtlamalar vardır. Bu kurallar dışında çocuk istediği gibi davranabilir aynı zamanda da kuralların ve sorumluluklarının farkında olarak yetişir. Bu tip ailelerde yetişen çocukların özgüvenleri yüksek ve sosyal ilişkileri kuvvetlidir.
Tutarsız Anne-Baba Tutumu:
Bu tarz ailelerde her şey anlık gelişir. Çocuk için konulan kuralların bazen çok katı bir şekilde uygulandığı, bazen de hiç yokmuş gibi davranıldığı tutumlar; çocukta şaşkınlık oluşturur. Ne yapacağını bilemez. Güvensizlik, kurallara karşı kayıtsızlık, kararsız bir karakter yapısı oluşturabilmektedir.
Reddedici Ebeveyn Tutumu:
Çocuğun her alanda aksatmak, çocuğun istenmediğini hissettirmek denilebilir kısaca. Bu tür ailelerde yetişen çocuklar herkese karşı güvensizlik ve nefret besler, çevresindekilere karşı düşmanca tutum sergileme düşüncelerine sahip olabilirler.
Mükemmeliyetçi Ebeveyn Tutumu:
Bu tarz aileler genellikle benim yapamadığımı çocuğum yapsın düşüncesiyle çocuğun istemediği şeyleri yaptırmaya çalışırlar. Bu çocuklar kendi yaptığı işi beğenmez, yetersiz olduğunu düşünebilmektedir.
Ayrımcılık Yapan Ebeveyn Tutumu:
Anne veya babanın (bazen her ikisinin de) ayrımcılık yapmadıklarını söylemelerine rağmen çocukları arasında ayrımcılık yaparlar. Bunun sonucunda kayırılan ve dışlanan çocuklarda duygusal kırıklıklar oluşur. Birbirlerine düşman olurlar. Sosyopati gelişebilir.
Sonuç olarak ebeveyn tutumları çocuğun kişiliğinin oturmasında ve gelişiminde çok önemli yere sahiptir. Çocukların “sorunlu” olarak tanımlanan davranışları altında yatan nedenler belki de sadece ebeveynlerin tutumlarından kaynaklıdır. Ne olursa olsun çocuğu sevmeli, özgüvenli bireyler yetiştirmek için davranışlarımıza ve söylediğimiz sözlere dikkat etmeliyiz.
Duygu Çelikman
Psikolog
