Dikkat ilgili uyaranlara odaklanmamızı ve seçebilmemizi sağlayan bilişsel bir süreçtir. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) ise beynin odaklanmamıza, planlamamıza ve yürütmemize yardımcı olan kısımlarını etkileyen bir bozukluktur. DEHB tanılı bireyler dürtü kontrolü, odaklanma ve organizasyon konusunda problem yaşarlar.
DSM-5 (Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı)‘e göre, 3 tip DEHB bulunmaktadır.
- Dikkat eksikliğinin ön planda olduğu tip
- Hiperaktivite-dürtüselliğin ön planda olduğu tip
- Birleşik tip
Dikkat eksikliğinin ön planda olduğu tip dinlemez görünür, dikkatini sürdürmekte zorlanır, yönergeleri izlemeden güçlük çeker, organizasyon zorlukları yaşar.
Hiperaktivite-dürtüselliğin ön planda olduğu tip sessizce bir şeyle meşgul olmada sorun yaşayabilir, sürekli kıpırdanır, bekleme ya da sıra alma gerektiren etkinliklerde sıkılır, çok konuşuruz, başkalarının sözünü keser.
Birleşik tip ise her iki gruptaki belirtileri içermektedir.
DEHB tanısı olan çocuklar evde, okulda ve akran ilişkilerinde problemler yaşar. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite, derste odaklanmalarını, verilen ödevi tamamlamalarını, sınıf ortamında sessiz bir şekilde öğretmeni takip etmelerini zorlaştırır. Oyunlarda sıra beklemek, sürekli konuşmak ya da kurallara uymakta zorluk yaşadıkları için akran ilişkileri olumsuz etkilenir.
Son yıllarda DEHB ile ilgili yapılan araştırmalarda yürütücü işlevlerdeki bozulmalara odaklanılmaktadır. Yürütücü işlevler kısaca beynin amaçlı davranışlarının birbiri ile olan ilişkisini temsil eder. İşleyen bellek, esnek düşünme ve kendini kontrolü içeren zihinsel bir süreçtir.
Yürütücü işlevler, her gün öğrenmek, çalışmak ve günlük hayatı yönetmek için kullandığımız becerileri içerir. Bu becerilerle ilgili problem yaşadığımızda odaklanma, planlama, baş etme problemleri yaşayabiliriz. Evde, işte, okulda ya da sosyal hayatta zorlanmamıza sebep olabilir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ile çalışırken beynin yürütücü işlevlerini çalıştırmak, kapasiteyi zorlayarak bu becerileri geliştirmek hedeflenmelidir. Öğrenme psikolojisi ve nöropisikoloji temellerine dayalı olan Attentioner ile Dikkatimi Topluyorum Programı ile tam olarak kapasiteyi zorlamak hedeflenmektedir.
Attentioner ile Dikkatimi Topluyorum Programı’nda Tayfun adında bir ejderhanın dikkatini toplayarak alev çıkarması ve mumu yakmaya çalışması üzerinden seçici dikkat, bölünmüş dikkat, odaklanma ve zamanlama gibi işlevler etkili bir şekilde çalışılmaktadır. Kolaydan zora doğru ilerleyen etkinliklerde çocuğun kapasitesi zorlanırken diğer yandan, ödül sistemi ile motivasyon artırılır.
Attentioner:
- Çocuğun dikkatini daha iyi toplamasını ve koruyabilmesini sağlar.
- Problem çözme becerilerini geliştirir.
- Dürtüselliğin kontrol altına alınmasını destekler.
7-18 yaş aralığındaki DEHB tanısı almış bireylere ya da herhangi bir tanısı olmaksızın dikkat güçlendirmesi hedeflenen çocuklara uygulanabilir. Sınav öncesi odaklanma problemleri için destekleyici olarak kullanılabilir.
Diğer yandan uygulama sürecinde aile oturumları yapılarak ailenin, çocuğun yaşadığı zorlukları anlayabilmesi ve uygulamada öğrenilen stratejilerin gerçek hayata aktarılması hedeflenir. Sonuç olarak, Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu tanılı bireyin dikkat ve hiperaktivite ile ilgili işlevleri desteklenirken aile işbirliği ile ev ortamında bu destek sürdürülür.
Nazlı Oral Kaya
Uzman Psikolog / Aile Danışmanı
