(Çocukların Yaşlarına Uygun Video Oyunları Seçimi)
“Oyun kültürlerden daha eskidir” der Johan Huizinga Homo Ludens adlı kitabında. Hatta buna oyunun insanlık tarihinden bile daha eski olduğunu, insanın varoluşundan önce hayvanların zaten oyun oynadığını belirtmiştir. Oyun her canlının hayatında hep vardır ve bütün canlılar için vazgeçilmezdir. Ancak özellikle çocuklar için ise oyun çok farklı bir ihtiyaçtır. Montaigne bu durumu” oyun, çocukların en gerçek uğraşıdır ve bizim işe gitmemiz gibi onlar oyuna gider” şeklinde açıklamıştır. Çocuklar oyunla öğrenirler, mutlu olurlar, dünyayı keşfeder ve gelecekleri için hazırlık yaparlar. Bir düşünün 70’li, 80’li, 90’lı yılların çocukluk dönemlerini. Bu dönemlerde genelde sokakta, kalabalık bir arkadaş grubuyla oyunlar oynardı çocuklar. Belki de bu çocuklardan birisi de sizdiniz. Evcilik oyunları ile gelecekteki rollerinize (doktor, öğretmen, polis vb.) hazırlandınız, saklambaç oynayarak dikkatinizi geliştirdiniz (ve elbette sobelemek adına hızla koşarken bacak kaslarınızı da), yakar top oynarken takım olmayı ve birlikte hareket etmeyi öğrendiniz. Geriye dönüp baktığımızda aslında ne kadar çok şey öğrenmişiz değil mi oyun oynarken? Hem de hiç sıkılmadan, hep çok büyük bir keyif alarak yaşanmış bütün bunlar.
Biraz geçmiş yolculuğundan sonra milenyum ve sonrasına geliyorum artık. 2000’li yıllar hayatımıza neler getirdi? İnternet, bilgisayar, telefonlar ve daha sonra akıllı telefonlar, tabletler, oyun konsolları (90’larda da vardı ama 2000’lerde yaygınlaştı), akıllı saatler, akıllı bileklikler, Netflix, Youtube, Instagram, Facebook ve saymakla bitmeyecek kadar fazlası. Bu yeni aktörler neler değiştirdi peki hayatımızda? Çocuklar artık bilgiyi bizim gibi ansiklopediden değil internetten öğrenmeye başladı. Oyunu sokakta değil bilgisayardan, akıllı telefonlardan, tabletlerden, oyun konsollarından oynamaya başladı. Sohbetlerini bizler gibi yüz yüze değil de Whatsapp’dan, Facebook’tan, Instagram’dan yapmaya başladı. Mektup yazmaktansa çok daha kolayı olan mail atmaya başladılar. Sadece çocuklar da değil aslında yetişkinler için de günümüzde artık bu değişimlerin hepsi yaşandı. 2000’li yıllların başında çocuklarına “o telefon hiç elinizden düşmüyor” diye sitem eden yetişkinler artık Facebook’ta vakit geçirir, Candy Crush oynayarak bizlerden oyunu için can ister oldu. Teknoloji yetişkinlerin yaşantısını çok değiştirdi, ancak çocuklar ise bu teknolojinin getirdiği kolaylık ve konforun adeta içinde doğdu. Teknolojinin nimetleri ve hayatımıza olabilecek olumsuz etkileri hakkında çok uzun tartışmalar yapabiliriz ancak ben bu yazımda sizlere kısaca çocuklarımızın oynadığı oyunları nasıl seçmemiz gerektiğinden bahsedeceğim. Bazı minik tavsiyelerim de olacak elbette.
Oyun alışkanlıklarının ve oyun ortamlarının değiştiğinden bahsetmiştik. Artık yeni oyun aktörleri olan bilgisayarlar, akıllı telefonlar, tabletler, oyun konsolları (Playstation, Xbox, Nintendo vb.) çocukların oyun oynama ve sosyalleşme ortamları. Peki, çocuklar burada oyun oynuyorlar ancak bu oyunlar bir denetimden geçmiyor mu? Çocuklar neler oynuyorlar? Birinci soruya cevap vereyim, bu oyunların hepsi PEGI (Pan European Game Information) tarafından kontrolden geçiyor. Bu şirket de oyunları içerdiği ögeler bakımından PEGI 3 (3 yaş ve üzerine uygun), PEGI 7 (7 yaş ve üzerine uygun), PEGI 12 (12 yaş ve üzerine uygun), PEGI 16 (16 yaş ve üzerine uygun), PEGI 18 (18 yaş ve üzerine uygun) şeklinde sınıflandırıyor. Peki, biz bu sınıflandırmayı nerede göreceğiz, nasıl anlayacağız? Hemen anlatıyorum. Çocuğunuz oyuna tablet veya akıllı telefondan ulaşıyorsa bildiğiniz üzere iki seçeneği var, Google Play Store ve App Store. Bu uygulama marketlerinde oyunun sayfasına girdiğinizde dikkatli bakın PEGI sınıfını belirten renkler ve sayılar göreceksiniz (PEGI 3 ve 7 yeşil renkte, PEGI 12 ve 16 turuncu renkte, PEGI 18 kırmızı renkte) bu renkli sayılar ise size oyunun çocuğunuzun yaşına uygun olup olmadığı konusunda çok yardımcı olacaktır. Peki, çocuğunuz oyuna bilgisayardan ulaşıyorsa oyunlar hakkında nasıl bilgi sahibi olabiliriz. Burada da Steam, Gog, Epic Store gibi online alışveriş mağazalarından oyuna ulaşmak mümkün oluyor. Aynı PEGI sınıflandırmasını bu mağazalardaki oyunların sayfalarından görebilirsiniz ve böylece çocuklarınızın yaşlarına uygun içerikler tüketmesini sağlayabilirsiniz. Son olarak konsollardan da bahsedelim. Oyun konsollarında (Playstation, Xbox, Nintendo) bu konsolların dijital mağazaları Playstation Store, Microsoft Store, Nintendo Online Store oyuna ulaşmak için birinci tercih. Bu online mağazalarda oyunların sayfasında yine renkleri ve rakamlarıyla oyunların PEGI sınıflarını kolaylıkla bulabilirsiniz. Ayrıca oyun konsollarında oyuna ulaşmanın bir yolu da D&R, Teknosa, MediaMarkt gibi mağazalardan ya da internet üzerinden kutulu oyun satın alarak oyuna ulaşabilir çocuklarınız. Bu ise en kolayı, bütün video oyunlarının kutularının ön yüzünde o oyunun kaç yaşına uygun olduğunu gösteren PEGI sınıfı bulunmakta. Böylece çok kısa vakit harcayarak çocuklarınızın tükettiği dijital oyun içeriklerini kolaylıkla kontrol edebilirsiniz.
Çocuklarımızın tükettikleri içerikler hakkında artık daha bilgili ve kontrol sahibi olduğumuza göre birkaç ufak öneriyle yazımızın sonuna gelelim. Çocuklarla yapılan çalışmalar çocukların genelde oyun oynayacak başka ortamları olmadığı için video oyunlarına sarıldığını gösteriyor. Çocuklarınızla birlikte geçirdiğiniz vakti bunu da düşünerek planlamaya çalışın. Belki birlikte biraz spor yapmak, satranç oynamak, bir maket satın alıp birlikte tamamlamak, hatta birlikte video oyunları oynamak çocuğunuzun hep şikâyet ettiğiniz ekranın başında geçirdiği uzun saatleri azaltabilir. Detaylı okuma yapmak isteyenler için kaynakçalarımız hemen aşağıda hizmetinize hazır. Keyifli günler, haftalar diliyorum.
Biterken çalıyordu: Nihat Işıklar – Okyanus
Kaynaklar
- Egemen, A., Yılmaz, Ö. ve Akil, İ. (2004), Oyun, Oyuncak ve Çocuk, ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi, Yıl:2004, Sayı:5(2), s:39-42.
- John Huizinga (Çev. Mehmet Ali Kılıçbay), Homo Ludens, Ayrrıntı Yayınları: İstanbul (2018)
- PS Vita Türkiye PEGI ve ESRB Sınıflandırma Sistemi Nedir? http://www.psvitaturkiye.com/pegi-ve-esrb-siniflandirma-sistemi-nedir/
- Sümbüloğlu, İ. (b.t). Bilgisayar Oyunlarının Çocuklar Üzerindeki Etkisi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Şiddet ve Tramvayı Önleyici Çalışmalar Gurubu, http://www.bilgiacikkapi.com , (13 Mart 2013).
Necmettin Arat
Çocuk Gelişimci
