Hep ağzımızda “çok öfkelisin, çok sinirlisin vb.” gibi çok kalıplaşmış cümlelerimiz olmaktadır. Bu kadar öfkeden ve öfke kontrolünden bahsediyoruz peki öfke nedir?
Kızgınlık, öfke gibi duygular tıpkı diğer duygular gibi var olan duygularımızdandır. Yaşamın sürdürülebilmesi için gerekli olan duygusal bir tepkidir. Bazı kişiler olumsuz duyguların asla hissedilmemesine ve ifade edilmemesine inanmaktadırlar. Fakat kızgınlık ve öfke gibi olumsuz duyguları hissetmek, aynı olumlu duyguları gibi hissetmek kadar doğal ve insanidir. Hatta bazı durumlarda öfke duygumuz onu yönetebildiğimiz noktada işlevsel bile olabilmektedir. Örneğin başarmak istediği bir konuyu başaramayan bir çocuğu düşünelim. Başaramadığı için bu duruma öfkelendiğinde bir sonraki durumda başarıya ulaşabilmek için daha fazla çalışma gösterebilmektedir. Bu yönden bakıldığında öfke duygusu kontrol edilebildiğinde işlevsel sonuçlara da yol açmaktadır. Burada önemli olan nokta kızgınlığını ve öfkesini uygun bir şekilde ifade edebilmektir. Yetişkinler gibi çocuklar da öfke ve kızgınlık gösterebilir ve bu duyguların altında bir çok sebep yatıyor olabilmektedir.
Öfke kontrolünde anne babaya yardımcı olacak öneriler;
• Ebeveynler kızgınlığını bağırarak veya fiziksel şiddet yoluyla ifade ediyorsa çocuğun da öfkesini normal şekilde ifade ediyor olmasını beklemek pek de gerçekçi olmayacaktır. Sizler öfkenizi uygun şekilde ifade ederek çocuğunuza rol model olmalısınız. Unutmayın ki çocukların öğrenimleri ilk olarak evlerde başlamaktadır.
• Sizler ebeveyn olarak öfke duygunuzla nasıl baş ediyorsunuz bununla ilişkili evde hep beraber konuşarak çocuğunuza bu konuda yardımcı olabilirsiniz. Ya da tam tersi sizlerin veya çocuğunuzun öfkesini kontrol edemediği, sakinleşmekte zorlandığınız bir durumu, olayı “o an başka nasıl tepkiler verilebilirdi” şeklinde alternatif başka ne gibi davranışlar olabilirdi şeklinde konuşabilirsiniz. Bu tutum çocuğun olaylar karşısında nasıl davranışlar sergileyebileceğine yönelik alternatifler öğrenmesine olanak sağlayacaktır.
• Evde bir kriz anı olduğunda öfke ile karşılık verip bu krizi daha da yoğunlaştırmak yerine hep beraber sakinleşmeyi deneyimleyip daha sonra olabilecek en uygun davranışın ne olabileceği konusunda beraber konuşup, beraber kararlar alabilirsiniz.
• Çocuğunuz öfkesini saldırgan olmadan ifade ettiği her noktada onu takdir edin. Bu yaptığınız istenilen davranışın pekişmesine imkan verecektir.
• Çocuğunuz bir şey istediğinde sinirlenerek, bağırarak veya ağlayarak bunun yapılmasını isterse bunun bu şekilde uygun olmayacağını açıklayın. Eğer ki o davranışı o an yaparsanız bu durum öfkesinin yanlış şekilde pekiştirilmesine neden olacaktır. Böyle yaparak ona “yeterince kızıp bağırırsan istediklerin olur, bundan sonra istediklerini elde etmek için bu yolu seçebilirsin” şeklinde bir mesaj vermiş oluyorsunuz. Örneğin çocuğunuz bir şey alınmasını istediğinde ve sizler için uygun olmadığında çocuk öfke nöbeti geçiriyor. O an öfkeyi sonlandırmak için “tamam alıyorum yeter ki ağlama” gibi bir tutum sergilediğinde çocuk bir davranışta bulunuyor ve bu davranış sonucunda olumlu bir şey kazanıyor. Buna bağlı olarak çocuğun daha sonraki ortamlarda bu davranışı sergileme olasılığı daha da artacaktır.
Burada önemli olan çocukla iletişimi arttırmak, öfke duygusunun altında yatan sebebin ne olduğunu anlamak ve anlaşıldığını hissettirmektir. Öfke duygusunu bastırması, bu duyguyu yaşamaması değil bu öfke duygusunu nasıl ifade ediyor oluşu bizler için önemli olan nokta. Bütün bunlara rağmen çocuğunuzun öfkesiyle baş etmek konusunda sıkıntılar yaşıyorsanız mutlaka uzman desteğine başvurmalısınız.
Elçin Kurşunoğlu
Uzman Klinik Psikolog
