Anne-babalar çocuklarının kendi ayakları üstünde durabilen, özgüveni yüksek bir birey olmasını isterler. Çocuğun sorumluluk bilincinin gelişmesi yaşamın ilk yıllarından itibaren atılan adımlar ile mümkündür. Sorumluluk bilincini çocuğun öncelikle anne ve babasından daha sonra sosyal çevresinden öğrendiği ve geliştirdiği bir beceri olarak ele almak gerekir.
Sorumluluk duygusunu geliştirmek anne ve babaların erken çocukluk dönemlerinden itibaren çocuklarının yaşına, cinsiyetine ve gelişim düzeyine uygun düşecek şekilde görevler vermesi ve davranışlar için örnek oluşturmasıyla başlar.
Çocuklar izlemiş oldukları gelişim dönemleriyle birlikte fiziksel, zihinsel ve sosyal alanlarda kazandıkları beceriler ile yaşamlarına yönelik sorumluluk almaya da hazır hale gelirler. Önemli olan çocukların gelişim süreçleriyle birlikte kazanmış oldukları becerileri uygulamasına fırsat tanımak ve onları desteklemektir. Çocuğun yemeğini kendisinin yemesine fırsat vermek, oyuncaklarını toplamasını beklemek gerekir. Yaşına ve cinsiyetine göre sofra hazırlığı, eşyalarını ve yatağını toplaması gibi konularda yardım beklemek, sorumluluk konusunda çocuğu cesaretlendirici ve destekleyici bir ortam sağlar. Böyle bir ortamda yetişen çocuğun kendisine yetmesine ve yönetmesine imkan tanınacağı için çocuğun kendine olan güveni artacaktır. Koruyucu yaklaşım çocuğun kendine olan güveninin oluşmasını engelleyerek benliğinin farklılaşmamasına yani ebeveynlere bağımlı bir yapı geliştirmesine neden olur.
Sorumluluk duygusunun kazanılmasında ebeveynlere düşen bir diğer rol ise istenilen davranışları sergileyerek rol model olmalarıdır. Çocuklar ebeveynlerinin tutumlarını gözlemleyerek kendilerine model alırlar. Bu açıdan ebeveynlerin günlük hayat ile ilgili sorumluluklarını istekli, düzenli ve doğru bir şekilde gerçekleştirmeleri çocuk için de sorumlulukların önemsenmesi anlamına gelecektir.
Çocuğun kendi kendine yeten bir birey olabilmesi için görev ve sorumluluklarıyla onu baş başa bırakmak gerekir. Örneğin ders çalışırken yanında oturmak yerine takıldığı yer olduğunda ya da ödevini bitirdiğinde kendisine gösterebileceğini belirtmek gerekir. Böylece desteklediğinizi ve gerektiğinde yardıma hazır olduğunuzu belirtmiş olursunuz.
Onun adına düşünmek yerine, kendi başına düşünmesini sağlayarak; sorununu çözmek yerine, kendisinin sorununu çözmesine fırsat vererek çocukların sorumluluk duygusu geliştirilmeye çalışılmalıdır.
Çocuğun yaşına uygun sorumluluklar verilmeli ve başarması için desteklenmelidir.
Çocukların seçim yapmalarına izin vermek uygun olur. Kıyafet olarak istediği rengi seçmesine, yemeğin yanında istediği içeceği içmesine vb. durumlarda seçim yapmalarına izin vermek gerekir.
Selim Karaman
Psikolog / Aile Danışmanı
