Korku nedir?
Korku; üzülmek, sevinmek, kızmak gibi hepimizin hayatın genelinde yaşadığımız doğal bir duygumuzdur. Ancak korku günlük hayat alışkanlıklarımızı aksatmamıza neden olmaya başlar, yaşamsal fonksiyonları (odadan odaya geçebilmeyi, dışarı çıkabilmeyi, uçağa-asansöre binebilmeyi, uyuyabilmeyi vs.) engeller hale gelirse baş etmeyi öğrenmemiz gereken bir duygu olduğundan söz etmeye başlayabiliriz.
Çocuklarda baş edilemeyen korkular nasıl ortaya çıkar?
Korkunun ortaya çıkmasında çok şey etkili olabilir. Korkunun ne olduğunu bilmeye başlayan çocukta korkma davranışı görülmesi oldukça normaldir. Çocuklar, büyürken anne ve babalarını daha sonra da yaşadıkları sosyal çevredeki insanları gözlemlerler. Onların olaylar karşısında neler yaptığını taklit ederek hayatı öğrenirler. Yaşadığı bir durumdan sonra anne endişeli bir tutum sergilerse bu davranış çocukta negatif etki yaratabilir. Arkadaşlarından, öğretmenlerinden, televizyon ve bilgisayar oyunlarından da gördüklerini model alabilir. Büyüdüğü ortam fazla korumacıysa çocuk farklı ortamlara girmekten çekinebilir ve farklı şeyler denemekten korkmaya başlayabilir. Tüm bu faktörlerin yanı sıra erken çocukluk döneminde yaşadığı birçok deneyim korkuların gelişmesine neden olabilir.
Sık rastlanan çocukluk korkuları nelerdir?
- Yabancılara karşı duyulan korku.
- Hayalet, canavar gibi hayali kahramanlar yüzünden yaşanan korku.
- Karanlık korkusu.
- Anne babayı kaybetme korkusu.
- Arkadaşları tarafından dışlanma korkusu.
- Yalnız kalma korkusu.
- Kalabalık içine girme korkusu.
- Okul korkusu.
Korkular çocuk büyüdükçe değişiyor mu?
2-3 Yaş Korkuları - Karanlık, hayvanlar, anne-babadan ayrı kalma
4-5 Yaş Korkuları - Gök gürültüsü, şimşek, hayali varlıklar, acı duyma, yaralanma
6-7 Yaş Korkuları - Hayali varlıklar, yalnız kalmak, küçük düşmek
9 + Yaş Korkuları - Okul sınavları, sevdiklerinin ölmesi, kıyamet, doğal afetler
Çocuğunuz korktuğunda nasıl davranmalısınız?
- Zorlamayın: Çocuklar bazen korktukları durumlar hakkında konuşmak istemeyebilir. O konuşmak isteyip hazır olduğunda; yanında olduğunuzu, onu dinleyebileceğinizi belirtip konuşmaya zorlamamak daha doğru olacaktır.
- Güven verin: Öncelikle onu dinlemek ve birlikte daha fazla zaman geçirmek çocuğun korku ile mücadele gücünü arttıracaktır. Korktuğu durumlar ile alakalı kafasında yanlış kurguladığı senaryoları değiştirebilmek için sakin ve keyifli zamanlarınızda korkulan durumlara dair bilgilendirmek olumlu etki sağlar.
- Çocuğunuz anlaşıldığını ve yanında olduğunuzu hissetmeli: Aslında en önemli şey, çocukla empati kurabilmek. Bu yüzden korkusu olan bir çocuğu yargılamamak, eleştirip daha kötü hissetmesine neden olmamak gerekiyor.
- Korkuları istemeden de olsa pekiştirmeyin: Çocuklar kötü niyetli olmadan anne babalarının yanlarında olduğu zamanları gözleyip bunu kullanabilmektedir. Korkularında sürekli yanında olmak yerine korkusunu aşması için destekleyebilirsiniz. Tek başına uyumaktan korkan bir çocukla sürekli birlikte uyuyarak bu durumu pekiştirmesine neden olmaktansa, uyuyana kadar başında kitap okuyabilirsiniz.
- Çocuğunuzu ciddiye alın: Bizim yaşantımızda ufak korkular ufak korku olarak hissedilirken; çocuk dünyasında bize göre ufak görülen bir korkunun anlamı ve yeri çok büyük olabilir. Bazen büyükler, çocukların korkularını hafife alabiliyor. Ciddiye alınmama duygusu çocukların ruhsal dünyasında yıkıcı etkilere neden olabiliyor. Anlayın, yanında olun ve onu ciddiye alın.
Anne-Babalar neler yapabilir?
- İlk adım olarak çocuğun korkusunun kaynağı bulunmaya çalışılmalıdır. Korkunun kriz anları geçtikten sonra sakinleştiğinde bu konuyla ilgili sohbet edebilir, ondan duygularını anlatan resimler yapması istenebilir. Böylelikle korku duygusu ile yapabileceği kadar baş etmeye başlayacaktır.
- Masallar ve hikâyelerin kullanılması da oldukça etkilidir. Yaşanılan korkulu durum ile ilgili masalı yaratmayı deneyebilirsiniz. Masalda çocuğunuzla aynı korkuyu yaşayan kahramanın başından geçenleri dinlerken, aslında çocuğunuzun baş etmeye dair ipuçlarını da içselleştirmesine yardımcı olmuş olacaksınız. (Tabi ki öncelikle çocuğunuzun masalı dinlemeye hazır olması gerekiyor.)
- Korktuğu kavramların eğlenceli yönlerinin bulunup onlarla dalga geçmesi sağlanabilir. Örneğin korktuğu kahramanın resmini çizdirip süsleyerek, komik bir hale sokulması gibi.
- Çocuğun değişik ortamlara girmesine, farklı kişilerle olmasına ve çevreyi tanımasına izin vermek önemli. Çok fazla koruyucu ebeveynlik olmadan deneyimlerini arttırmasına ve bireyselleşmesine yardım edilebilirsiniz.
- Sadece korku değil aslında çocuklarda gözlenen birçok uyumsuzlukta, çocuğun kendi duygularının farkında olması ve onları ifade edebilmesi en önemlisidir. Çocuğunuza model olarak duygularını ifade etmesinde ve tanımasında yardımcı olabilirsiniz. Duygularının farkında olan çocuğun onlarla baş edebilmesi kolaylaşır.
Ne zaman uzman desteğine ihtiyaç vardır?
Hepimiz insan olarak bir şeylerden korkuyoruz ve bu duygu çok normal; fakat korkuların çocuğun yaşam aktivitelerini engellediğini anladığımız zaman bir uzmandan destek alma zamanı gelmiş demektir.
Şeyla İbrahimoğlu Delen
Uzman Psikolog
