Çocukların hayal güçleri biz yetişkinlerden çok daha fazla gelişmiştir. Bununla beraber, gerçekleri ve bizim aldığımız şekliyle soyut kavramları çok iyi anlamlandıramazlar. Yalan ve yalan söyleme kavramları da bu kelimeler içerisindedir.
Çocuklar ilk 3 yaşa kadar yalan kavramını gerçek manada anlamlandıramazlar ve ne olduğunu betimleyemeyebilirler. O nedenle de 3 yaşa kadar söylenen bize göre yalan olan şeyler aslında gerçek olmasını istedikleridir. Hayal dünyalarında yaşarlar ve yaptıkları bir yanlış davranışı başkasına suç atabilirler. 3-6 yaşa kadar çocukların hayal gücü artabiliyor ve yalanlarına hayal güçlerine katabiliyorlar ama bu davranışın yanlış olup olmadığını kavrayamıyorlar.7 yaştan itibaren hayalden gerçeğe doğru mantıklı düşünme becerileri gelişir ve yalanın ne demek olduğunu ve yanlış bir şey olduğunu anlamaya başlarlar. Bununla birlikte 10-11 yaşlarında ise tam anlamıyla yetişkin bireyler gibi doğru-yanlış olanı net olarak ayırt edebilirler. Yalan söyleme davranışını gerçekleştirme nedenlerinden en önemlisi anne babasını memnun etme isteği ve ailesinin sevgisini kaybetmeme arzusuyla yalan söylemesidir. Bir başka etken de anne babanın çocuğun bulunduğu ortamlarda yalan söylemesidir. Çocuklar ailesini rol model alarak büyür. Çünkü dünyaya gözlerini ailesiyle açmıştır. Anne babası ne yaparsa çocuğun algıladığı dünyada doğru olan odur. Bu nedenle de anne baba yalan söylüyorsa onu taklit edebilir. Diğer nedenlerden biri de çocuğa ebeveynleri tarafından ağır cezalar alıyorsa ve kendi kişiliği hakkında aşağılayıcı sözler ediliyor bağırılıp şiddete uğratılıyorsa, ceza almamak için yalan söyleyebilir. O yüzden çocuğunuza ağır cezalar verirken bir kez daha düşünün derim. Ayrıca öz güveni düşük, saldırganlık eğilimi olan çocuklarda da bu davranış gözlemlenebilmektedir. Bunun yanı sıra çocuk, istediği bir oyuncağı aldırmak veya bir şey yaptırmak için de yalana başvurabilir. Arkadaş ortamında ve akran gruplarında kabul görmek ve uyum sağlamak için de kendi kişiliğine uymayan şeyler hakkında yalan söyleyebilir. Özellikle ergenler, yapmayı istedikleri şeyler izin verilmeyince bu davranışı sık sık gerçekleştirirler.
Peki Bu Durumda Ebeveynler Ne Yapabilirler?
Çocuğunuza önce siz örnek model olmalısınız. Yalan söylemeden açık bir iletişim halinde davranmalısınız.
Söylediklerinizle yaptıklarınızın tutarlı olmasına dikkat etmelisiniz.
Çocuğunuzun yaşı ve gelişiminin üstünde davranışlar beklemeyin.
Çocuğunuzdaki olumlu davranışları gözlemleyip onu ne sürekli ne de hiç olmamak şartıyla ödüllendirebilirsiniz.
Gününüzün az da olsa belli bir zamanını mutlaka çocuğunuza ayırın.
Takdir etme ve onay alma herkesin ihtiyaç duyduğu kavramlardır. Çocuğunuzun başarıları için onu takdir ettiğinizi açıkça ifade etmelisiniz.
Aşırı baskıcı ve cezalandıran ebeveyn rolüne girmeyin. Bu, çocuğu daha çok yalana teşvik eder.
Hangi durumlarda ve olay sonrasında yalan söylediğini gözlemleyip bu sorunu çözmeye çalışın.
Özetle sevgili ebeveynler, her şeyin fazlası zarar azı karardır. Çocuğunuzla iletişiminiz ne çok kapalı ne de çok geniş olmamalıdır. Çocuğunuzla iletişim kurarken onun yaşına uygun bir dille ifade etmelisiniz ve bilmesi gerektiği kadar bilgiyi paylaşmalısınız. Ödülün de cezanın da fazlası bu tür doğru olmayan davranışlara teşvik edebilmektedir. Ancak bu durumu önlemek için çocuğunuzu gözlemlemeniz çok önemli. Eğer bu tavsiyeleri uygulamanıza rağmen çözüme ulaşamıyorsanız bir Psikolog ile görüşmeniz daha sağlıklı olacaktır.
Sağlıklı günler dilerim.
Belkıs Boydağ
Psikolog / Aile Danışmanı
