Çocuklar doğumdan itibaren dış dünyayı keşfetmek, çevreleriyle iletişim kurmak için çeşitli oyunlar oynamaktırlar. Oyun, çocukların öğrenme düzeylerini arttıran, iletişim kurma becerilerini geliştiren, yaratıcılığını arttıran aktivitelerin başında gelmektedir. Bu özellikleri nedeniyle oyunlar, psikoloji alanında kullanılmaya başlanmış ve oyun terapileri yoluyla hem çocukların hem de yetişkinlerin ruhsal sorunlarının çözümüne katkı sağlamışlardır. Oyun terapisi, terapistlerin oyun materyalleri ve oyun aktiviteleri aracılığıyla çocukların iç dünyalarını, duygu ve düşüncelerini keşfetmelerini amaçlayan terapi süreçleridir.
Oyun terapi sürecinin üç önemli unsuru terapist, oyun materyalleri ve oyun odalarıdır. Oyun terapi süreçleri, bu alanda uzman terapistler aracılığıyla gerçekleştirilmekte; belli kriterlere sahip oyuncaklarla ve belli nitelikte dizayn edilmiş oyun odalarında uygulanmaktadır.
Çoğu insan, oyunu görür görmez tanısa da farklı alanlarda çalışılan profesyoneller ‘’oyun’’ üzerinde hemfikir oldukları bir tanımlama yapmamışlardır.Oyun, oynayanlar için eğlencelidir;ayrıca yaratıcılık,esneklik,risk alma,merak,uyum becerisi,problem çözme ve ‘’akıcılık’’ içerir.Oyun, gençlerin yaşamlarında oldukça belirgin bir yere sahip olduğundan önemlidir.Oyun oynayan çocuklar,kendi gerekçeleri doğrultusunda kendi yolları ile içgüdülerini,fikirlerini ve ilgilerini takip ederek eylemlerinin içeriğini ve amacını seçerler.Oyun önemsiz bir konu değildir.Oyunun önemli gelişimsel amaçlara hizmet ettiği görülmektedir.Aksi halde,insan yavrusuda dahil olmak üzere pek çok canlı türünün yavruları oyuna neden bu kadar vakit harcasın?
OYUN TERAPİSİ NEDİR?
Çocukların dış dünyayla en önemli iletişim kaynağı olan ve onların fiziksel, duygusal, sosyal gelişimini sağlayan oyun, duyguların aktarımında ve yaşanılan sorunların paylaşımında katkı sağlayan faaliyetleri kapsamaktadır. Oyun, çocuğun keşfetme, yaratıcılık, öğrenme ve iletişim kurma becerilerini geliştiren. Çocuklar yaşadıkları deneyimleri, hissettikleri duyguları yetişkinler gibi konuşarak aktarma konusunda sıkıntı yaşamaktadırlar; bu nedenle çocuklarla oynanan oyunlar onların ne yaşadıklarını ve ne hissettiklerini öğrenmek için en etkili yolların başında gelmektedir.
Nitekim oyun terapisi, çocukların oyun aracılığıyla kendilerini dışsallaştırmalarının gözlemlenmesiyle ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda oyun terapisi kavramı, çocuk ile terapist arasında gerçekleşen, oyun oynama materyalleri aracılığıyla yürütülen ve çocukların iç dünyalarının keşfedilmesini sağlayan bir terapi süreci olarak tanımlanmaktadır.
Oyun terapisinde oynanan oyunlar ve bu oyunlarda kullanılan materyallerin çocukların iç dünyalarını yansıtan semboller olarak kabul edilmektedirler. Çocuklar yaşadıkları deneyimleri, korku ve kaygıları kurdukları oyun esnasında yansıtabildikleri gibi, oyun esnasında kullandıkları materyallerle de bu deneyimlerin ya da korkuların arkasındaki kişi ya da nedenler ortaya çıkabilmektedir. Bununla birlikte oyun terapisi süresince çocuklar birçok sorunla yüzleşme ve baş etme aşamalarını yaşayabilmekte; yeni davranışlar ve tutumlar geliştirebilmekte; yeni beceriler kazanabilmektedirler.
Oyun terapisinin üç önemli kavramı, terapist, oyun materyalleri ve oyun odasıdır. Zira oyun terapisi, bu alanda hem teorik hem de pratik eğitim görmüş oyun terapistleri ile yürütülen bir terapi sürecidir. Oyun materyalleri ise çocukların duygularını, düşüncelerini ve deneyimlerini paylaşmasını sağlayacak oyuncakların ve oyun malzemelerinin bütünüdür. Oyun terapisinde kullanılan oyun materyalleri, gelişigüzel seçilen oyuncaklardan değil, tam tersine belirli amaçlara hizmet eden ve belirli özelliklere sahip materyallerdir.
Psikolojik rahatsızlıkların tedavisinde ilaç, terapi yöntemleri kullanılmaktadır. Günümüzde çok yaygın bir şekilde kullanılan oyun terapileri de psikolojik rahatsızlıkların ve hastalıkların tanı ve tedavisinde kullanılan yöntemlerden birisidir. Oyun terapileri hem çocuklarda hem de yetişkinlerde kullanılmakta; bireysel veya grup şeklinde uygulanabilmektedir. Ancak öte yandan çocuklarda çok daha yaygın bir şekilde kullanılmaktadır; zira çocuklarda sözel ifadeye dayanan terapi yöntemleri çok etkili olmamakta ve çocuklar oyun terapileriyle kendilerini çok daha kolay ifade edebilmektedirler.
Psikolojik yaklaşımlara göre oyun terapilerinin kullanım alanları, amacı, yöntemi ve materyalleri farklılaşmaktadır.
OYUN TERAPİSİNİN SAĞLADIĞI YARARLAR;
- Çocukların kendilerini ifade etmelerini sağlamaktadır.
- Çocukların duygusal paylaşımda bulunmalarını kolaylaştırmaktadır.
- Aile ile çocuk arasındaki ilişkinin gelişmesini sağlamaktadır.
- Çocukların öğrenme düzeyini arttırmaktadır.
- Çocukların yaşam becerilerinin gelişmesini sağlamaktadır.
- Çocukların öfke, stres ve kaygı durumlarıyla baş edebilmelerini kolaylaştırmaktadır.
- Gelişimsel sorunların giderilmesine katkı sağlamaktadır.
- Empati duygusunu geliştirmektedir.
- Çocukların sosyal ilişkilenme düzeylerini arttırmaktadır.
- Yaratıcılık yetisini geliştirmektedir.
OYUN TERAPİSİ KİMLERE, NE ZAMAN UYGULANABİLİR?
- Oyun terapisi 2-12 yaş arası çocuklara uygundur.
- Boşanmış ailelerin çocuklarına,
- Evlat edinilmiş veya terkedilmiş çocuklara,
- Aile içi şiddet gören çocuklara,
- Hiperaktivite ve Dikkat eksikliği tanısı almış çocuklara,
- Okulda zorbalık gören veya zorbalık yapan çocuklara,
- Kaygı, korku ve fobileri olan çocuklara,
- Uyku bozukluğu ve kâbusları olan çocuklara,
- Kardeş kıskançlığı yaşayan çocuklara,
- Ailede kayıp ve yas olan çocuklara,
- Duygusal, fiziksel ve cinsel tacize uğramış çocuklara,
- Konuşma bozukluğu olan çocuklara (kekemelik, tekrarlayıcı dil, bebek konuşması)
- Arkadaş edinmede güçlük çeken çocuklara,
- Ders çalışma ve okuma problemi olan çocuklara,
- İçe çekilmiş ve sürekli mutsuz olan çocuklara,
- Uygunsuz davranışlar sergileyen çocuklara da, oyun terapisi uygulanabilir.
Dilay Şişkooğlu
Psikolojik Danışman & Aile Danışmanı
